İsrail’in “modern Yahudi devletinin tarihsel kanıtı” olarak gördüğü ve yıllardır Türkiye’den almak için uğraştığı Siloam (Şiloah) Yazıtı yeniden gündemde. Kudüs’te 1880 yılında keşfedilen ve bugün İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde korunan yazıt, İsrail tarafından yalnızca bir arkeolojik eser değil, aynı zamanda Kudüs’teki Yahudi tarihinin dini ve kültürel meşruiyetinin simgesi olarak sunuluyor.
Türkiye ise bu talepleri defalarca geri çevirdi ve eserin iadesini hiçbir zaman kabul etmedi.
Netanyahu’nun İlk Hamlesi ve Reddi
İsrail’in yazıta olan ilgisi yeni değil. 1998’de dönemin Başbakanı Benjamin Netanyahu, Türkiye Başbakanı Mesut Yılmaz’dan yazıtı talep etmiş, karşılığında Türkiye’ye “İsrail müzelerinden Osmanlı dönemine ait istediği eserleri seçme” imkânı sunmuştu. Ancak bu teklif Ankara tarafından kesin bir şekilde reddedildi.
Her Dönemde Aynı Talep
2007: Kudüs Belediye Başkanı Uri Lupolianski, Türkiye’nin İsrail Büyükelçisi Namık Tan’dan yazıtı “iyi niyet göstergesi” olarak istemişti. Ret cevabı aldı.
2017: İsrail Kültür Bakanı Miri Regev, yazıt için Gaziantep Hayvanat Bahçesi’ne “iki fil verilmesini” teklif etti. Ankara bu talebi de geri çevirdi.
2022: İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog’un Ankara ziyareti sonrası İsrail medyası, “Türkiye yazıtı vermeyi kabul etti” iddiasını gündeme getirdi. Türk yetkililer bu haberleri net bir dille yalanladı.
Prof. Erhan Afyoncu: “O Dönemde İsrail Diye Devlet Yoktu”
Milli Savunma Üniversitesi Rektörü, tarihçi Prof. Dr. Erhan Afyoncu, sosyal medyada yaptığı paylaşımda yazıtın önemini vurguladı:
“Türkiye’de bulunan Yahudi tarihiyle ilgili üç önemli yazıttan biridir.”
“1882’de Kudüs’te bulunup İstanbul’a getirildi. O dönemde Kudüs Osmanlı toprağıydı. Biz kendi toprağımızdan çalınmasın diye İstanbul’a aldık. O tarihte İsrail diye bir devlet yoktu.”
Afyoncu ayrıca, yazıtın M.Ö. 8. yüzyıla tarihlendirildiğini, ancak net bir görüş birliği bulunmadığını belirtti.
Yazıtın Hikâyesi
Siloam Yazıtı, Kudüs’teki Şiloah Tüneli’nde bulunmuştu. Osmanlı, eserin kendi topraklarında keşfedildiğini belirterek İmparatorluk mülkiyeti olduğunu ilan etti. 1882’de İstanbul’a getirilen yazıt, günümüzde de İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde sergileniyor.
Kısmen parçalanmış olsa da yazıtta, su tünelinin kazılış süreci ve işçilerin karşılıklı çalışarak tüneli birleştirdikleri anlatılıyor.
Ankara’nın Tavrı Net
Türkiye, bugüne kadar hiçbir İsrail teklifini kabul etmedi. Resmî makamlar, yazıtın iadesinin söz konusu bile olamayacağını vurguluyor. İsrail’in bu ısrarı ise, bölgede tarih üzerinden meşruiyet mücadelesi yürüttüğünün bir işareti olarak değerlendiriliyor.
