Antalya'nın Akseki ilçesinde bulunan, Osmanlı sivil mimarisinin eşsiz örneklerinden olan düğmeli evler, zamana karşı direniyor. Alaçeşme Mahallesi'nde 2008 yılında koruma altına alınan 7 tarihi düğmeli evden yalnızca 2 tanesi restore edilebildi. Yüksek restorasyon maliyetleri ve mirasçılar arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle, bu tarihi yapılar yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.
800-900 Yıllık Tarihi Bir Mahalle: Alaçeşme
Resmi kayıtlara göre 800-900 yıllık bir geçmişe sahip olan Alaçeşme Mahallesi, Osmanlı döneminden kalma mimari yapıları ve köklü tarihiyle dikkat çekiyor. Mahalledeki düğmeli evler, taş ve ahşap malzeme kullanılarak inşa edilmiş, her odasında banyo bulunan, çift cumbalı 6-7 odalı konutlar olarak biliniyor. Osmanlı kayıtlarında “Alakilise” olarak geçen mahalle, 1928 yılında “Alaçeşme” adını aldı.
Mirasçılar ve Restorasyon Maliyetleri En Büyük Engeller
2008 yılında Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından taşınmaz kültür ve tabiat varlığı olarak tescillenen 7 düğmeli evden sadece 2 tanesi restore edilebildi. Alaçeşme Mahallesi Muhtarı Hasan Uluğkay, “Mirasçılar arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle çoğu ev sahipsiz kalıyor. Ayrıca, restorasyon maliyetleri oldukça yüksek olduğu için evler yıkılmaya mahkûm ediliyor, ” dedi. Koruma altında olan evlere bir çivi dahi çakmanın yasak olduğunu belirten Uluğkay, çatılardan su sızdığı için birçok evin çürümeye başladığını ifade etti.
Çatıdan Başlayan Yıkım
Düğmeli evlerin yıllarca süren ihmali, çatılardan su almasıyla başlamış. Eskiden mahalle halkı bu çatılara düzenli bakım yaparken, koruma kuralları nedeniyle artık buna izin verilmemesi evlerin hızla yok olmasına neden oldu. “Kiremitleri bile zamanında değiştirilseydi, bugün bu evler hala ayakta olurdu, ” diyen Uluğkay, restorasyonun önündeki bürokratik engellere dikkat çekti.
Göç ve Bakımsızlık: Tarihin Yok Oluşu
Alaçeşme Mahallesi, 50-60 yıl öncesine kadar kalabalık bir nüfusa sahipken, ekonomik nedenlerle Antalya, İzmir ve İstanbul gibi büyük şehirlere göç verilmiş. Göçle birlikte boş kalan evler bakımsızlıktan çökmeye başlamış. Şimdi ise ayakta kalan az sayıdaki düğmeli ev, devlet desteği olmadan restore edilemiyor. Hasan Uluğkay, “Devletimiz bu tarihi evlere sahip çıkarsa, bu miras korunabilir, ” diye konuştu.
Osmanlı Mimarisinin Kaybolan Değerleri
Alaçeşme Mahallesi’nde bulunan düğmeli evler, Akseki bölgesinin karakteristik mimarisini yansıtıyor. Çift cumbalı yapılarıyla dikkat çeken bu evler, zamanında güneş ışığını en verimli şekilde alacak şekilde tasarlanmış. Her iki yöne bakan cumbaları, doğal taş ve ahşap birleşimiyle bölgenin kültürel dokusunu yansıtan bu yapılar, geçmişteki ince işçiliğin birer anıtı gibi.