28 Kasım'da Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'ta düzenlenecek olan ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katılması beklenen Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nın (EİT) 15'inci zirvesinde üye ülkeler arasında ticari, ekonomik ve kültürel iş birliğini geliştirme yönünde adımlar atılacak.
Türkiye, İran, Pakistan devlet ve hükümet başkanlarının bölgesel ekonomik iş birliğini geliştirmek amacıyla 1964'te İstanbul'da bir araya gelerek, yayımladıkları bildiriyle kurulan Kalkınma için Bölgesel İş Birliği (RCD) platformunun devamı niteliğinde bir yapı konumunda bulunan İET, 1979'da İran'da gerçekleşen İslam Devrimi sonrasında faaliyetlerinin çoğunu askıya almak durumunda kalmıştı.
1980'li yılların başında üç ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin yeniden gelişmeye başlamasıyla, iş birliğini RCD'nin hukuki zemini üzerinde ama farklı bir isim altında sürdürme kararı alınmıştı. Böylece 1985'te EİT'nin de temeli atılmıştı.
Türkiye, İran ve Pakistan'ın kurucuları olduğu teşkilata 1992'de Afganistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan'ın katılmasıyla faaliyet alanı daha da genişlerken EİT, toplam 7 milyon kilometrekare alana yayılan ve yaklaşık 400 milyon nüfusa sahip ekonomik ağırlıklı bölgesel bir güç halini aldı.
Teşkilat, zirve ve dışişleri bakanları düzeyindeki dönemsel toplantıların yanı sıra ticaret, ulaştırma, tarım, enerji, çevre, sağlık, sanayi, maliye ve ekonomi bakanlarıyla düzenli toplantılar düzenleyerek; sektörel bazda alınan kararlar ve iş birliği projelerinin hayata geçirilmesine imkan sağlıyor.
Teşkilatın kurumsal yapısı
Devlet ve hükümet başkanları düzeyinde 2 yılda bir yapılan EİT Zirvesi, şimdiye kadar 14 kez düzenlendi. Mart 2021’deki son EİT Zirvesi çevrim içi olarak gerçekleştirilirken; Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katılacağı 15. zirve 28 Kasım'da Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'ta yapılacak.
Bakanlar Konseyi Toplantısı, örgütün en üst düzey karar alma organı sayılırken; Konsey, dışişleri bakanları düzeyinde her yıl toplanıyor. Teşkilatın kapsamında sektörel bakanlar toplantıları da düzenleniyor. Ayrıca Bölgesel Planlama Konseyi (BPK), Daimi Temsilciler Konseyi (DTK) toplantıları da düzenli yapılmakta.
Tahran’da yerleşik EİT Sekretaryası ise bir Genel Sekreter ve 3 Genel Sekreter Yardımcısı olmak üzere yaklaşık 60 kişiden oluşuyor. EİT kapsamında bölgesel ve uzman kuruluşların yanı sıra birçok merkez bulunuyor.
Bölgesel kuruluşlar arasında EİT Ticaret ve Sanayi Odası, EİT Ticaret ve Kalkınma Bankası, EİT Sigortacılık Koleji ve EİT Mühendislik ve Müşavirlik Şirketi yer alırken; uzmanlık kuruluşları arasında Tahran’da EİT Kültür Enstitüsü, İslamabad’da EİT Bilim Vakfı ve Ankara’da EİT Eğitim Enstitüsü mevcut.
Üye ülkeler arasında ticaret ve yatırım, ulaştırma ve haberleşme, enerji, madenler ve çevre, tarım, sanayi ve turizm, proje, ekonomik araştırma ve istatistik, insan kaynakları ve sürdürülebilir kalkınma gibi alanlarda iş birliği çalışmaları yürütülüyor.
Teşkilat, üye ülkeler arasında sürdürülebilir ekonomik kalkınmayı, bölgesel ticaretin geliştirilmesini, üye ülkelerin dünya ticaretinde daha fazla rol almasını, üye ülkelerin birbirleriyle ve diğer ülkelerle bağlantısını sağlayacak ulaştırma ve haberleşme altyapısının geliştirilmesini, tarım ve sanayi potansiyelinin etkin kullanılmasını ve bölgesindeki halklar arasında tarihi ve kültürel bağların güçlendirilmesini amaçlıyor.
Türkiye-EİT ilişkileri
Türkiye, Pakistan ve İran’la EİT'in üç kurucu üyesi statüsünde. Genel olarak ticari ve ekonomik temelli bir organizasyon olarak tanımlanabilecek EİT, Türkiye’yi Orta Asya Cumhuriyetleri ve Güney Asya ülkeleriyle bir araya getiren önemli bir platform niteliği de taşıyor.
Teşkilatın çeşitli alanlardaki faaliyetleri, ilgili Türk kurum ve kuruluşlarınca yakından takip edilirken; Türkiye, önemli rol üstlendiği EİT’nin 1993'te 2'nci, 2002'de 7'nci ve 2010'da 10'uncu zirvesine ev sahipliği yaptı.
Sekretaryası İran'da, ekonomik bürosu Türkiye'de, bilimsel bürosu ise Pakistan'da ulunan EİT'nin genel sekreterliğini Hadi Soleimanpour yürütüyor.
