İsrail’in iki yıldır sürdürdüğü Gazze saldırıları, sadece sivilleri değil, bölgenin tarihi ve kültürel mirasını da yok ediyor. Gazze’deki hükümetin Basın Ofisi verilerine göre, İsrail ordusu şimdiye kadar 1244 camiden 835’ini tamamen, 180’den fazlasını ise kısmen yıktı.
Birçoğu Memlükler ve Osmanlı dönemlerine uzanan bu camiler, Gazze’nin kimliğini yansıtan en önemli mimari yapılar arasında yer alıyordu. Tarihe tanıklık eden yüzlerce cami, İsrail’in bombardımanları sonucu yerle bir oldu.
Tarihi Eserler Birer Birer Yok Edildi
Büyük Ömeri Camii – Gazze’nin Kalbi Artık Yok
Gazze’nin en büyük, Filistin’in üçüncü en büyük camisi olan yaklaşık 1400 yıllık Büyük Ömeri Camii, İsrail saldırılarında neredeyse tamamen yıkıldı. “Küçük Mescid-i Aksa” olarak anılan cami, 38 mermer sütunu ve 5 bin 300 metrekarelik avlusuyla farklı dönemlerin izlerini taşıyordu.
Seyyid Haşim Camii – Gazze’nin İsmini Taşıyan Cami
Hz. Muhammed’in büyük dedesi Haşim bin Abdulmenaf’ın türbesinin bulunduğu Seyyid Haşim Camii, 7 Aralık 2023’teki bombardımanda ağır hasar aldı. Bu cami nedeniyle Gazze, “Haşim’in Gazzesi” olarak anılıyordu.
Katib Vilayet Camii – Tarih ile İnancın Yan Yana Durduğu Mekân
Memlük Sultanı Nasır Muhammed bin Kalavun döneminde inşa edilen Katib Vilayet Camii, Hristiyan dünyasının önemli yapılarından Porphyrius Kilisesi ile aynı duvarı paylaşıyordu. 17 Ekim 2023’teki topçu saldırısında ciddi hasar aldı.
İbn Osman Camii – Gazze’nin İkinci En Büyük Tarihi Camiisi
İbn Osman Camii, 2 bin metrekarelik alanıyla Gazze’nin en büyük ikinci tarihi camisiydi. Memlük mimarisinin en zarif örneklerinden biri sayılan yapı, İsrail saldırılarında ağır tahribata uğradı.
Ali bin Mervan Camii – 650 Yıllık Manevi Miras
1371 yılında yapılan Ali bin Mervan Camii, Gazze halkının hafızasında derin bir yere sahipti. Ancak bu tarihi cami de son saldırılarda büyük ölçüde yıkıldı.
Zafar Demri Camii – 14. Yüzyıldan Kalan Bir Eser Daha Yok Oldu
1361’de inşa edilen Zafar Demri Camii, kemerli girişiyle dikkat çekiyordu. 600 metrekarelik bu yapı, İsrail bombardımanında tamamen yerle bir oldu.
Bardibekiyye (Mahkeme) Camii – Adaletin Sembolüydü
1455’te Emir Bardibek ed-Devadar tarafından yaptırılan, bir dönem Şer’i Mahkeme olarak kullanılan Bardibekiyye Camii, İsrail’in son saldırılarında tamamen tahrip edildi.
Şeyh Osman Kaşgar Camii – 800 Yıllık İbadethane Yok Oldu
1223 yılında inşa edilen Şeyh Osman Kaşgar Camii, Gazze’nin en eski ibadethanelerinden biriydi. 13. yüzyıla ait kitabesiyle bilinen cami, İsrail bombardımanında tamamen yıkıldı.
Büyük Han Yunus Camii – Güney Gazze’nin Simgesi
1928’de inşa edilen ve 1954’te genişletilerek 3 bin 300 metrekare alana ulaşan Büyük Han Yunus Camii, son saldırılarda tamamen yerle bir edildi.
Tarihi ve Kültürel Soykırım
Gazze’de sadece binalar değil, yüzyıllardır süregelen bir kültürel miras da yok ediliyor. Filistinli yetkililer, İsrail’in saldırılarını “kültürel soykırım” olarak nitelendiriyor.
Uzmanlara göre, bu tahribat Gazze’nin tarihsel kimliğini silmeyi ve Filistin halkının kültürel varlığını ortadan kaldırmayı hedefliyor.
