Zengin doğal kaynakları, hızla artan nüfusu ve serbest piyasalarıyla tanınan Afrika, jeopolitik ve iş dünyasındaki değişimlerle birlikte, fırsat ve etki arayan birçok ülke için bir savaş alanı haline geldi.
Geçmişe kıyasla Çin, Hindistan, Brezilya , Türkiye ve Körfez ülkeleri gibi yeni güçlerin yükselişi onu çok kutuplu bir kıta olarak daha rekabetçi hale getirdi.
Hindistan Merkezli ORF Düşünce Kuruluşu’nda yayımlanan analizde Kıtada yeni güçler ortaya çıkıyor; bazıları sömürgecilik ve köleliğe karşı verilen mücadelelerle kurulan ortak coğrafyalara, tarihlere ve bağlara dayalı ilişkiler kurmaya çalışırken, diğerleri yeni güç ve sermaye bileşenleriyle yeni bir neo-emperyalizm türü uyguluyor. Jeostratejik konumlandırma ve Afrika’nın bol doğal kaynaklarına erişim için dünyanın önde gelen güçleri arasında bir yarış var.
Türkiye’nin Afrika’nın gelişen ve gelişen sürecindeki konumu dikkate alındığında, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık veya Fransa gibi daha gelişmiş güçlerin izlediği norm ve uygulamalardan önemli ölçüde farklı olduğu görülmektedir. Batılı hükümetlerin mali yardım yoluyla diktatörlükleri, gizli silah sevkiyatlarını ve ticari çıkarları destekleme konusundaki uzun geçmişi ve bölücü politikaları, kıta ülkelerine yarardan çok zarar verdi.
Türkiye bu konuda bölgede yer alan ve kendilerini geleneksel Afrikalı ortaklar olarak gören ülkelerden daha fazla itibara sahiptir. Bu durum ekonominin her alanında Türkiye’ye fayda sağlıyor.
Kıta uluslarının bağımsızlığı ve özerkliği, siyasi eşitlikleri, karşılıklı güvenleri, Türkiye’nin kazan-kazan politikası ve kültürel ve eğitimsel yardımları ile destekleniyor.
Eğer ülkeler arası işbirliği çalışmaları ve yatırımlar gibi ortak projeler diplomatik ilişkilere dayanıyorsa, ilişkilerde ana parametrelerin çizilmesi elzemdir. Türkiye’nin Afrika politikasını Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu; “Eşitlik, şeffaflık ve sürdürülebilirliğe dayalı karşılıklı kazanç ilkesine dayalı” sözleri ile açıklıyor.
Türkiye’nin Afrika’ya dönüşü
Osmanlı İmparatorluğu tarihten silindikten sonra , Türkiye’nin yöneticileri Afrika yerine Avrupa’ya odaklanmayı tercih ettiler.
Ancak, 21. yüzyılın şafağında küresel süreçlerin hızlı evrimi, yeni küresel büyüme gelişmelerinin ortaya çıkması ve dünyanın hızla gelişen durumuna ilişkin kilit noktalara olan yaklaşımlar, Türk dış politikasında yeni vizyonların ortaya çıkmasını zorunlu kıldı.
Sonuç olarak Türkiye, özellikle 2002 yılından itibaren kendi büyümesinin ışığında yeni iç ve dış politikalar geliştirmek zorunda kalmıştır. 2005 yılının “ Afrika Yılı ” ilan edilmesiyle1998 yılında kabul edilen Afrika Eylem Planı çerçevesinde Türkiye’nin özellikle 2010 yılından sonra Afrika kıtasına yönelik dinamik dış politikası ve uyguladığı çok boyutlu politika araçları Afrika ile bağlarını önemli ölçüde artırmıştır.
Türkiye’nin Afrika’ya yeniden ilgi duyması ve kıtaya açılması, birçok ülkenin Afrika ülkeleriyle siyasi, askeri ve ticari girişimlerde bulunduğu bir dönemde geldi. Türkiye’nin Afrika’ya genişlemesi üç ana başlık etrafında toplandı: Ekonomik politikalar, diplomatik misyonların genişletilmesi ve insani yardım.
Özellikle son 15 yılda Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yaptığı ziyaretler sonucunda kıta ile bağların canlanmasında önemli bir rol oynamıştır.
Türkiye’nin Afrika’daki varlığı
Türkiye’nin itibarını artırmaya gelince, ülke bir bütün olarak Afrika ile iyi ilişkiler kurmaya ve çeşitli Afrika ülkelerinde çeşitli kurumları aracılığıyla kendini yerleştirmeye odaklandı.
Türkiye, AK Parti’nin iktidara gelmesinden bu yana Afrika’daki politikalarını genişletmek ve profilini yükseltmek için yoğun çaba sarf etti. Türkiye, Afrika ile bağlarını güçlendirmeye çalışırken, 2003 yılında 12 olan büyükelçilik sayısını 2021 yılına kadar 43’e çıkardı.
Afrika’da Türk hükümetin yanı sıra, TİKA (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı), DEİK (Türkiye Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu), Maarif Vakfı Okulları, Yunus Emre Enstitüsü, Kızılay, Anadolu Ajansı, Diyanet Vakfı ve çeşitli Türk STK’ları da faaliyet gösteriyor.
Türkiye’nin Afrika ile bağları geliştikçe üst düzey ziyaretlerin sayısı da artıyor. Recep Tayyip Erdoğan, Başbakan ve Türkiye Cumhurbaşkanı olduğu dönemde 30’a yakın Afrika ülkesini ziyaret etti .
Tüm bu çabalar, Türkiye’nin çok yönlü dış politika bilincinin kanıtı olduğu kadar, Türkiye’nin kıtada uzun vadede hayatta kalması ve etkinliği için umut vaat eden umutların da bir göstergesi olarak görülebilir.
Türkiye, yumuşak gücün teşvik edilmesinde önemli bir oyuncudur. Ülkenin zengin tarihi, medeniyetsel benzersizliği, sömürgeciliğe ve baskıya karşı ahlaki ve politik duruşu ve istisnai yumuşak güç kapasitesi onu diğerlerinden ayırıyor.
Türkiye’nin kurumları, STK’ları ve çeşitli Afrika ülkelerinin kültürel ve medeniyet ilişkileri ile tarihsel bağları, bu büyük yumuşak gücün kaynağıdır.
Benzer şekilde, Türkiye’nin başlıca faydalarından biri de kıtadaki Müslümanlarla paylaştığı idealler ve ilkeler sayesinde çok çeşitli ülkelerle etkileşime girebilmesidir.
Ayrıca, laik bir hükümet sistemine sahip olmak, diğer toplumlara ulaşma konusunda Körfez ülkeleri ve diğer güçler karşısında ona bir avantaj sağlıyor.
Bunların yanı sıra, Türk dizileri son yıllarda kıtadaki ülkenin en güçlü yumuşak güç çıkışlarından biri haline geldi ve popülaritesi artıyor. Kıtada hem Müslümanlar hem de Hıristiyanlar Türk televizyon programlarının büyüsüne kapılıyor. Türk tarihi drama dizisi, “ Diriliş Ertuğrul”; bağımsız bir araştırmacı ve analist olan Aliyu Dahiru’ya göre, Nijerya’da Osmanlı imparatorluğuna ilgi çeken popüler bir yapıt haline geldi.
Türk Savunma Sanayisi Afrika’da
Türk savunma işletmeleri, savunma sanayiinde yerel üretim genişledikçe, Afrika’daki ayak izlerini giderek daha fazla genişletmeye çalışıyor. Türkiye Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB), 2023 yılına kadar yerel savunma teçhizatı içeriğinin yüzde 75’e çıkarılması ve ihracatın 10,2 milyar ABD dolarına çıkarılması hedefiyle 2019-23 için bir strateji planı yayınladı.
Bazı Afrika ülkeleri son zamanlarda Türk ekipmanlarının alımına katılmaya başladı. Birleşmiş Milletler’in Afrika silah satışları raporuna göre , “Türkiye savunma sanayii 2018 yılında Burkina Faso’ya 40, Çad’a 20, Gana’ya üç, Moritanya’ya altı ve Senegal’e 25 zırhlı personel taşıyıcı ihraç etti.
Ayrıca Cezayir, Nijerya, Ruanda ve Tunus, Türk yapımı zırhlı personel taşıyıcıları teslim alan Afrika ülkeleri arasında yer alıyor. Türkiye ayrıca birçok Afrika ülkesine saldırı tüfeği ve tabanca ihraç etti.
Türk savunma firmalarından olan Katmerciler, Kenya’ya 118 zırhlı araç tedarik etmek için bir sözleşme imzalayarak Afrika’daki etkisini genişletiyor.
Birçok Afrikalı, Türk hükümetinin egemenlik yanlısı söylemini destekliyor. Batı’nın insan hakları, ekonomik liberalleşme ve demokrasi söylemlerini ikiyüzlü olarak gören birçok Afrikalı Türkiye’yi samimi buluyor. Türkiye, sürekli olarak, gelişmiş dünyanın egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı duymanın yanı sıra adil ve sürdürülebilir bir küresel ekonomi kurulmasını vurgulamaktadır. Türkiye’nin “ Dünya Beşten Büyük Olduğu” söylemi (ABD, İngiltere, Fransa, Rusya ve Çin) demokratikleşmenin güçlü sesi olarak kabul görüyor.
Türk savunma sanayisinin yerli araç üretiminin Afrika’da daha görünür hale gelmesiyle, askeri sanayinin Afrika’ya ihracatı önümüzdeki yıllarda artabilir.
Benzer şekilde tamamı Türkiye’de üretilen Türk SİHA insansız hava araçları (İHA), ATAK taarruz helikopterleri ve ALTAY tankları da Afrika hükümetleri tarafından tercih edilebilir.
Türkiye, savunma sanayii ihracatının yanı sıra Afrika ve Türk ordusu arasındaki bağları güçlendirmek istiyor. Türk ordusu Mogadişu’da bir tesisi bulunmaktadır.
Ayrıca Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) , Türkiye ile BM tarafından tanınan meşru Libya hükümeti arasında 26 Aralık 2019’da üzerinde anlaşmaya varılan güvenlik ve askeri işbirliğine ilişkin Mutabakat Zaptı şartları kapsamında Libya ordusunu eğitmeye devam ediyor.
Türkiye’nin barışı ve sosyal adaleti teşvik etme girişimi, özellikle Libya ve Somali gibi Afrika ülkelerinde, çatışmaların çözümüne yardım etme hızını hızlandırdı. Sonuç olarak Türkiye, Afrika’yı barışçıl ve istikrarlı tutmak için ortaklıklar ve işbirliği kurmaya ve teşvik etmeye devam ediyor.
Kaynak: M5
