İş Kanunu’nda fazla mesai ücretinin ücrete dahil edilebileceğine dair bir hüküm bulunmuyor. Bununla birlikte, Yargıtay, gerek bireysel iş sözleşmesinde, gerekse toplu iş sözleşmesinde “fazla çalışma ücrete dahildir” şeklinde hüküm bulunması halinde sözleşmeyi geçerli kabul ediyor. Ancak, sözleşmede bu yönde hüküm bulunması işverenin hiç fazla mesai ücreti ödemeyeceği anlamına gelmiyor.
Kanuna göre, haftalık çalışma süresi 45 saat. Haftanın 6 günü çalışılan işyerlerinde günlük çalışma süresi ise 7,5 saat olarak uygulanıyor. İşçi ve işveren anlaştığı takdirde çalışma süresi, haftanın çalışılan günlerine, günde 11 saati aşmayacak şekilde dağıtılabilir.
Başka bir ifadeyle, işveren fazla çalışma için ücret ödemek yerine iki aylık dönemde haftalık ortalama çalışma süresi 45 saati aşmayacak şekilde denkleştirme yapabilir. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmesi ile dört aya kadar çıkartılabilir. Turizm sektöründe ise iş sözleşmesiyle 4 aya kadar, toplu iş sözleşmesi ile de 6 aya denkleştirme yapılabilir.
SÖZLEŞMEDEKİ MADDE HER ŞEYİ BELİRLİYOR
Habertürk’te yer alan habere göre sözleşmede, “Fazla çalışma ücrete dahildir” denilmesi, fazla çalışmaya ilişkin ücretin işverence peşin olarak ödendiği anlamına geliyor. Kanuna göre, yıllık fazla çalışma 270 saati aşamaz. Bu durumda aylık 22,5 saate kadar fazla çalışmanın karşılığı ücret işverence peşin ödenmiş sayılıyor.
Yargıtay, “Fazla çalışma ücrete dahildir” şeklinde hüküm bulunan sözleşme ile çalıştırılan işçinin aylık 22,5, yıllık olarak da 270 saati aşan fazla çalışmaları için ayrıca ücret ödenmesini öngörüyor. Tabii bunun için işçinin fazla çalışmalarının bu süreleri aştığını kanıtlaması gerekiyor.
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ NE KADAR?
İş Kanunu’na göre, fazla çalışma ücreti normal çalışma ücretinin yüzde 50 fazlası olarak uygulanır. Sözleşme ile bu oran artırılabilir ama azaltılamaz.
Aylık ücretle çalışan işçinin saatlik ücretinin hesabında bir ay 225 saat olarak kabul edilir. Örneğin, brüt ücreti 10 bin lira olan işçinin saat ücreti (10.000 TL/225 saat = ) 44.44 TL’dir. Bu işçinin fazla çalışma ücreti ise saat başı 66,67 TL’dir.
HUKUKEN GEÇERLİLİĞİ YOK!
Yukarıda ifade edildiği gibi, “fazla çalışma ücrete dahildir" denilmesi, ayda 22,5 saatlik fazla çalışmanın karşılığının işverence peşin ödendiği anlamına geliyor.
Asgari ücretle çalışan işçi sayısı her geçen yıl artıyor.
Asgari ücretle çalışan bir işçinin “fazla çalışma ücrete dahildir” sistemiyle çalıştırılabilmesi için, ücretinin asgari ücretten fazla olması gerekir. 2022 yılının ikinci yarısı itibarıyla brüt asgari ücret 6.471 TL’dir. Buna göre, asgari ücretli işçinin normal saatlik ücreti (6471 TL/225 saat = 28,76 TL) 28,76 TL’dir. Asgari ücretli işçinin 1 saatlik fazla mesai ücreti ise şu an için 43,14 TL’dir.
“Fazla mesai ücrete dahildir” denildiğinde, ayda 22,5 saatlik fazla çalışmanın karşılığı olan ücretin peşin ödenmiş olabilmesi için asgari ücretle çalışan işçiye asgari ücretin yanı sıra ayrıca (43,14 TL X 22,5 saat = 970,65 TL) her ay brüt 970,65 TL ödenmesi gerekir. Yargıtay’a göre (9. H.D. Esas No: 2010/7792, Karar No: 2012/15535), aksi takdirde o işyerinde “Fazla çalışma ücrete dahildir” denilmesinin hukuken bir geçerliliği olmaz.
Asgari ücreti aşan ödemelerden vergi ve prim kesiliyor. Bu nedenle, “Fazla çalışma ücrete dahildir” sistemi ile çalıştırılan asgari ücretli işçinin alacağı net ücretin şu an 6.153 TL’den az olmaması gerekir.
Fazla çalışmanın ücrete dahil olmadığı işyerindeki asgari ücretli işçiye ise sadece fazla çalışma yaptığı süreler için saat başına brüt 43.14 TL ödenmesi yeterli olur.
