Gluten intoleransı, herhangi bir otoimmün hastalık ya da alerji olmadan, gluten içeren yiyecekler tüketildikten sonra ortaya çıkan fiziksel ve nörolojik rahatsızlıkların genel adıdır. Bu durum genellikle çölyak hastalığı veya buğday alerjisi ile karıştırılabilse de, bağırsaklarda kalıcı hasar bırakmaz.
Gluten hassasiyeti, bağışıklık sistemiyle doğrudan ilgili olmayan ancak yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilen belirtilerle kendini gösterir. Bu rahatsızlık kadınlarda erkeklere göre daha sık görülmektedir ve yaşamın herhangi bir döneminde ortaya çıkabilir.
Gluten İntoleransı Belirtileri
- Sindirim Sistemi Sorunları: Gluten intoleransının en yaygın belirtileri sindirim sistemi kaynaklıdır. Karın şişkinliği, mide ağrısı, gaz, ishal ve kabızlık en sık görülen semptomlardır.
- Nörolojik Belirtiler: Gluten hassasiyeti olan birçok kişi nörolojik semptomlar yaşar. Tüketim sonrası ortaya çıkan baş ağrısı, kronik yorgunluk, halsizlik ve "beyin sisi" olarak tanımlanan odaklanma sorunları bu belirtiler arasında yer alır.
- Fiziksel Belirtiler: Gluten intoleransı olan bireylerde kas ve eklem ağrıları sık görülen fiziksel şikayetlerdir. Bu ağrılar genellikle gluten tüketiminden sonra artış gösterir ve kişinin hareket kabiliyetini sınırlayabilir.
- Psikolojik Belirtiler: Gluten hassasiyeti anksiyete, depresyon ve ruh hali değişimleri gibi psikolojik belirtilerle de kendini gösterebilir.
Glutensiz Beslenme Önerileri
Gluten İntoleransı için En Güvenli Besinler
Taze meyve ve sebzeler doğal olarak glutensizdir. Doğal, işlenmemiş baklagiller, tohumlar, kuruyemişler ve fasulye türleri güvenle tüketilebilir. Sade ve baharatsız et, tavuk, balık gibi işlenmemiş hayvansal proteinler güvenlidir. Sade süt, yoğurt ve işlenmemiş peynir gibi süt ürünleri genellikle glutensiz olarak kabul edilir.
Bu gıdaları hazır yemek veya paketli besin yoluyla tüketirken dikkatli olmak gerekli. Zira üretim zincirinde gluten bulaşı riski olabilir. Bunun için hazır gıda alışverişinde ürünleri değerlendirirken “Glutensiz” gibi bir ibarenin yer aldığından mutlaka emin olun.
Glutensiz Tahıllar
Pirinç, mısır, karabuğday, kinoa, darı ve keten tohumu glutensiz tahıllar arasında yer alır. Bu tahıllardan üretilen unlar ve ürünler güvenle kullanılabilir. Yulaf doğal olarak glutensizdir ancak işlenme sırasında glutenle kontamine olabilir. Bu nedenle yulaf satın alırken mutlaka "glutensiz" etiketi aranmalıdır.
Glutensiz Atıştırmalıklar
Son yıllarda gluten intoleransına yönelik farkındalığın artmasıyla birlikte gıda sektöründe önemli gelişmeler yaşanmaktadır. Özellikle ülkemizde fındık kreması gibi birçok yeni ürün hazırlanmakta. Böylece tüketiciler glutensiz beslenme konusunda artık daha kolay ulaşabilir alternatiflere sahip olmaktadır. Yani artık günlük yoğun temponuzda glutensiz beslenme molaları verebileceğiniz birçok ürün seçeneği mevcut. Doğal besinlerle hazırlanan, şekeri meyveden gelen ve koruyucu içermeyen glutensiz ürünlerle beslenme düzeninizi koruyabilirsiniz.
Gluten Hangi Gıdalarda Bulunur?
Temel Gluten Kaynakları
Buğday, arpa ve çavdar gluten içeren temel tahıllar arasında yer alır. Bu tahıllardan üretilen tüm ürünler gluten içerir. Beyaz ekmek, simit, poğaça, kek, kurabiye gibi klasik hamur işleri yüksek oranda gluten içerir.
Makarna, erişte, spagetti ve benzeri ürünler de gluten kaynaklarıdır. Ayrıca bulgur, kuskus ve semolina gibi buğday türevleri de gluten içerir.
Gizli Gluten Kaynakları
Hazır çorbalar ve soslar, içeriklerinde kıvam artırıcı ya da katkı maddesi olarak buğday unu kullanıldığı için gluten kaynağı olabilir. Sosis, salam ve bazı köfte türleri gibi işlenmiş et ürünlerinde bağlayıcı madde olarak gluten kullanılabilir.
Arpa maltı ile üretilen biralar gluten içerir. Cips ve atıştırmalıklar, özellikle aromalı olanlar gluten içerebilir. Kahvaltılık gevrekler ve bazı tatlı ürünleri de gizli gluten kaynakları arasında yer alır.
