Bütünleşik kentler adı altında yapılan yasal düzenlemenin üzerinden çok zaman geçmedi. İlk çıktığı andan itibaren de bir büyükşehir belediyesinin kendisinden kilometrelerce uzakta bulunan bir ilçeye hizmet götürmesinin zorluklarından söz edildi.
Bazı büyükşehirlerin bir ucundan diğerinin uzaklığı 290 kilometreyi bulunca hizmet götürmekte de sorunlarla karşılaşıldı.
AK Parti son yerel seçimde de tekrar karşısına çıkan sorunu aşmak için geçen yıl yeni bir kanun teklifi hazırlığına başlamıştı.
Anlaşılan o ki kanun teklif taslağı üzerinde epey yol kat edilmiş.
Habertürk'ten Muharrem Sarıkaya'nın bugünkü yazısına göre büyükşehirler konusunda iki farklı uygulama getiriyor… Sarıkaya şu ifadeleri kullanıyor:
İlki, Ordu, Erzurum gibi merkez nüfusu 500 binden aşağı olan büyükşehirlerde merkez ilçeleri kaldırıyor.
Örneğin Erzurum’un 4 ilçesi bulunuyor, bunların yerine şube müdürlüklerinin kurulması hedefleniyor.
Diğeri ise uzak ilçelerle ilgili düzenlemeyi amaçlıyor; ilçeleri iki farklı yapıya dönüştürülüyor.
Birisi merkez ilçeler, diğerlerini de taşra ilçeleri olarak adlandırıyor.
Merkez ilçedeki son evden başlamak üzere 10 kilometre ilerisinde bulunan ilçelere “taşra ilçesi” sıfatını veriyor.
Eğer 10 kilometre içinde bir başka ilçe varsa, merkeze bağlı ilçe olmasını amaçlıyor.
Bir örnekle açıklanmasını istediğimde Ankara’nın merkez ilçesi Gölbaşı ile uzak ilçesi Haymana örneğini verdiler.
Gölbaşı ilçesinden sonra Haymana’ya kadar uzanan yol üzerinde 10 kilometre içinde herhangi bir ilçe bulunmuyor; Gölbaşı’nın daha önce belde olup da mahalleye dönüşen yerleşimleri yer alıyor.
Önce bu değişikliğe gitme nedenini anlattılar:
“Bu ilçelerde özellikle cenaze, mezarlık olmak üzere, zabıta, çöp toplama, ilaçlama veya otogar gibi hizmetlerde ciddi aksama yaşanıyor. Bu ilçeleri bütçesi ile birlikte büyükşehirlerden devredelim, ama yine büyükşehre bağlı kalsın. Kanalizasyon, içme suyu, imar gibi hizmetleri yine büyükşehir versin, ama cenaze, zabıta, otogar gibi hizmetleri kendisi yürütsün. Maliye’den alacağı bütçe de farklı olsun.”
Bu aşamada büyükşehir belediye başkanı seçiminde oy vermeye taşra belediyelerinin de devam edeceği belirtildi.
Verdiği örnekten yola çıkarak hangi büyükşehirlerden daha fazla ilçe kaybının olacağını sordum, “İstanbul’da olmaz, çünkü Kocaeli'ne kadar kesintisiz yapılanma devam ediyor, 10 kilometreye çıkma imkanı yok” yanıtını aldım.
Ancak Ankara’nın Haymana, Beypazarı, Polatlı, Çamlıdere, Şereflikoçhisar gibi ilçelerinin 10 km sınırın dışında bulunduğunu, dolayısıyla buraların taşra ilçesi olarak tanımlanabileceğini söyledi.
Bunların Maliye paylarının Büyükşehir’den ayrılarak verileceğine de dikkat çekti.
Bu aşamada Maliye paylarında kentlerde kişi başına düşen miktara ilişkin de önemli bir tablo gösterdi.
Aktardığına göre Gaziantep’te yaşayan kişi başına Maliye’den alınan paydan düşen miktar 300 lira iken, bu Kocaeli’nde 1400 TL’ye çıkıyor.
Buna fabrikaların yoğun toplandığı bölgelerde ödenen vergiden belediyelere düşün paydan kaynaklanıyor.
Ancak sınırları içinde fabrika olmakla birlikte gelir düşen iller de varmış; örnek olarak Sakarya’yı gösterdi.
Çünkü sınırının içinde bulunan büyük bir tesis yurt dışına yaptığı ihracat nedeniyle vergi iadesinden pay çektiği için geliri ciddi oranda düşüyormuş.
Bu amaçla Maliye paylarının arasındaki uçurumu gidermek için de bir çalışma başlatılmış.
Kişi başına 300 lira düşen ile 1400 lira düşeni 550 lira noktasında yakınlaştırmanın yöntemi üzerinde durulmaya başlanmış.
Dediler ki “Belediyelerin gelirlerinde ve yetkisinde geriye gidiş yok, hatta taşra belediyelerine gelirini devredecek ama beraberinde fazla uzak olduğu için kendisinden götüren giderini de devretmiş olacak…”
Bununla birlikte mezarlık, zabıta, otogar gibi en çok şikayet konularından da arınmış olacaklarının altını çizdiler.
Aktarılana göre eğer içme suyu, kanalizasyon, yol gibi hizmetleri taşra ilçelerine büyükşehir getirmezse, valilik hizmetin belirlenen sürede yapılmasını isteyecek, olmazsa bu hizmeti il özel idaresi üstlenip belediye bütçesinden kesinti yapacak, belediye başkanı hakkında da görevi ihmalden soruşturma açacak.
