Milli Edebiyat dönemi Batı etkisinde modernleşme çabaları ile geleneksel değerlerin korunması arasındaki gerilimin yoğun olarak yaşandığı bir süreçtir. Türk romancıları, bu mücadeleyi eserlerinde ele alarak, milli kimlik arayışını ve kültürel çatışmaları işleyerek edebi bir mücadele vermişlerdir.
Bu hareketin en önemli öncülerinden biri olan Ömer Seyfettin, kısa öyküleri ve romanlarıyla milli değerlerin korunması gerektiğini savunmuş, eserlerinde sade bir Türkçe kullanarak halkın anlayabileceği bir dil geliştirmiştir. Seyfettin, eserlerinde Türk milletinin köklerini ve tarihini hatırlatarak, Batı karşısında milli bir duruş sergilemenin önemini vurgular. Onun "Kaşağı", "Pembe İncili Kaftan" gibi eserleri, milliyetçilik duygusunu pekiştiren hikayeler olarak öne çıkar.
Halide Edib Adıvar, bu dönemin önemli kadın yazarlarından biri olarak, Türk toplumunun özellikle kadın kimliği üzerinden geçirdiği değişimleri eserlerine yansıtmıştır. Adıvar’ın "Ateşten Gömlek" ve "Vurun Kahpeye" gibi romanları, hem Kurtuluş Savaşı’nı hem de bu süreçte kadının rolünü ele alarak, Türk toplumunun kimlik ve kültürel mücadelesini işler. Adıvar, milli mücadelenin sadece silahla değil, aynı zamanda kültürel ve toplumsal bir dönüşümle de gerçekleştiğini savunur.
Yakup Kadri Karaosmanoğlu ise özellikle romanlarında Türk toplumunun sosyokültürel yapısını ve milli kimlik arayışını derinlemesine analiz eder. "Yaban" romanında, Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu'nun köylerinde yaşanan kimlik çatışmasını ve aydın-halk arasındaki uçurumu işler. Karaosmanoğlu, bu eserinde, milli kimliğin şehirde değil, Anadolu'nun kalbinde yeniden doğduğunu ve halkla bütünleşen bir kimliğin ancak gerçek bir milli mücadele yaratabileceğini savunur.
Reşat Nuri Güntekin, Milli Edebiyat akımının bir diğer önemli temsilcisidir. Onun "Çalıkuşu" romanı, modernleşme sürecinde bir öğretmen olan Feride’nin hikayesi üzerinden, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde milli kimlik ve kültürel çatışmaları ele alır. Güntekin, bireyin kimlik arayışını, toplumsal değişimlerle birlikte işler ve Türk toplumunun Batı ile Doğu arasında nasıl bir denge kurmaya çalıştığını anlatır.
Mehmet Emin Yurdakul ise "Türkçe Şiirler" adlı eseriyle Milli Edebiyat akımının şiir alanındaki öncülerinden biridir. Yurdakul, eserlerinde sade bir Türkçe kullanarak, halkın duygu ve düşüncelerini milli bir şuurla harmanlamıştır. Onun şiirleri, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesine ve milli kimlik bilincine hitap eden güçlü birer manifestodur.
Ziya Gökalp, milli kimlik ve kültür mücadelesinin teorik temelini oluşturan bir diğer önemli figürdür. Onun "Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak" adlı eseri, Türk toplumunun Batı ile olan ilişkisini ve milli kimlik arayışını teorik bir çerçevede ele alır. Gökalp, Türk milletinin kendi köklerinden kopmadan modernleşmesi gerektiğini savunur ve bu fikirler, Milli Edebiyat hareketinin en önemli dayanak noktalarından biri haline gelir.
Sonuç olarak, Milli Edebiyat hareketi, Türk romanında kimlik ve kültür mücadelesinin ön plana çıktığı bir dönemdir. Bu dönemin yazarları, eserlerinde milli kimlik arayışını, Batı etkisiyle gelen modernleşme çabalarını ve geleneksel değerlerin korunması gerektiğini vurgulamışlardır. Bu edebi mücadele, Türk milletinin milli şuuru ve kültürel değerlerini koruyarak, geleceğe daha sağlam adımlarla ilerlemesine katkıda bulunmuştur. Milli Edebiyat’ın öncüleri, eserleriyle Türk toplumunun kimlik arayışına rehberlik etmiş ve bu süreçte edebiyatı bir milli uyanış aracı olarak kullanmışlardır.
