Öyle bir tarihi var ki; kuruluşu Hititlere dayanıyor. Adını ise Büyük İskender'in komutanlarından Mutyos'tan almış. İçinde gezmek zaman tünelinde yolculuk yapmaya benziyor
 
 
MERSİN'in ilçesi Mut... Toros dağları eteklerinde, Göksu Nehri kıyılarında. Tarihine baktığımız zaman Yontma Taş ve Cilalı Taş Devri izlerini taşımakla birlikte ilçenin kuruluşu Hititlere dayanıyor. Venedik ve Klikyalı korsanlarca elden ele geçen Mut, Romalılardan sonra Karamanoğlu Beyliği'nin olmuş. Mesut bey zamanında da Yenika veya Yenikande (Yenişehir) adıyla 5 yıl beyliğin başkenti olmuş.
 
Mut Kalesinin batı kısmındaki kitabede ilçenin Romalılar dönemindeki isminin Claudo Polis olduğu yazıyor. M.Ö 334 yılında Büyük İskender tarafından Makedonya topraklarına katılan Mut, bu adını Büyük İskender'in komutanlarından Mut's veya Mut'yos isimli bir komutandan almış. 1502 yılından sonra Karamanlıların İran'a göçmeleriyle, Karaman toprakları da tamamen Osmanlıların eline geçmiş.
Mut merkezde bulunan kare planlı Taş Han, Davut Paşa Kışlası olarak da bilinir. Penceresiz 40 odaya sahip. 
 
Kızıl Minare ve Mut Kalesi
 
Rengi nedeniyle Kızıl adı verilen minarenin Karamanoğulları döneminde yapıldığı sanılıyor. Tıpkı Mut Kalesi gibi... Dikdörtgen şeklindeki Mut Kalesi dört burcu ve içinde iç kale diye adlandırılan bir kulesiyle Karamanoğulları devri karakterini gösteriyor. Kalenin içinde ilçenin su kaynağı olan Kalepınar adında soğuk ve berrak bir su çıkıyor. 1992 yılında restore edilmiş.
 
 
Alahan Manastırı
 
Tarihin binlerce yıllık tanığı. Hristiyanların hac yollarından biri olarak biliniyor. Mersin-Karaman karayolu üzerinde, Mut'un 20 kilometre kuzeyinde  Geçimli Mahallesi civarındaki manastır için Evliya Çelebi "Ustasının elinden yeni çıkmış gibi duruyor" demiş. 1300 metre yükseklikte ve Göksu Vadisi'ne bakan dik bir yamaca oturtulmuş. 440-442 yılları arasında yapıldığı tahmin ediliyor. İçinde manastır, doğu ve batı kiliseleri, kayalara oyulmuş keşiş odaları ve mezarlar bulunuyor. Galerinin ortasında kalabalık kabartma süsleme ile her yanı işli büyük bir niş bulunuyor. Galeride apsisli vaftizhane ve karşısında Alahan Manastırı'nın en görkemli yapısı olan mezarlar bulunuyor. 
 
 
Alahan Manastırının mezarlarından birinin kitabesinde "Burada çok mümtaz, Flavius Severinus ve Flavius Cadalaippus'un Konsüllüğün'den sonra İndictio'nun 15. Senesinin 13 Şubatında mukaddes oruçlarının ilk haftasının salı günü ölmüş olan hatırası mukaddes kurucu T………… yatıyor" yazılı.Alahan, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde de yer alıyor.
Bir başka kale ise Mavga Kalesi... Alaattin Keykubat'ın emri üzerine 1230 yıllarında yapılmış. Sarp ve dik kayalar üzerine yapılmış ve yüksekliği 150 metre.
 
Dağpazarı Kilisesi
 
Mut İlçesinin 35 kilometre kuzey batısında ve Antik ismi Corapissus. Antik kentte hayat ağacının kollarına asılmış çok sayıda hayvan ve geometri desenlerle bezenmiş taban mozaiği göze çarpıyor. Mozaiğin yanında 3 adet heroon tipi mezar var. Bizans dönemine ait kilisenin ise apsisi ve bazı duvarları ayakta kalabilmiş. Köyün güneyindeki vadide ise kaya mezarlarının bulunduğu nekropol sahası bulunuyor. Köylüler tarafından soğuk hava deposu olarak kullanılan sarnıçları da unutmamak gerekir. 
Mut'un 40 kilometre batısındaki Balabolu Harabeleri'ni (Adrasos), Karamanoğlu İbrahim beyin emriyle Laal Paşa tarafından yaptırılan Laal Paşa Cami'sini, Alaoda Mağarası'nı, Sinobiç kalıntılarını da mutlaka görün.
 
 
Sartavul Yaylası ve hanları
 
Mut' a 37 kilometre uzaklıkta, Toros'un en yüksek noktası olan Sartavulbeli'nde yolcuların sıkıntılarını önlemek için 5' er kilometre arayla Tonoz örtülü iki han yapılmış. Halen; kış günleri gidiş-gelişlerde köylüler ve herhangi bir arızaya uğrayan araç yolcuları bu hanları kullanıyor. Çam ve ardıç ağaçlarının çevrelediği yaylanın iç kısımları, meyve bahçeleri, kır çiçekleri ve dağ çayırları ile kaplı. Mut, Silifke, Karaman halkının rağbet ettiği yörede, Yörükler de çadır kurarak hayvanlarını otlatıyor. Yaylanın alt yapısı tamamlanmış, alabalık ve et yemekleri sunan birkaç kır lokantası hizmet veriyor. İlçe merkezine 35 kilometre uzaklıktaki Yerköprü Şelalesi'ni ve milli park ilan edilen Karaekşi'yi atlamayın.
 
Sason Kanyonu
 
2000 yılında birinci derece Sit alanı olarak tescil edilen Sason Kanyonu Çömelek Köyü sınırları içerisinde.  Çömelek Köyü Arıkayası Mevkiinde Göğden Deresi'nin oluşturduğu kanyon sarp kayalıkları üzerinde yer alıyor. Kanyon doğal bir kale konumunda. Kanyonda barınma var. Özel basamaklarla kanyona inilebiliyor.  Sason Deresi'nin geçtiği kanyon, yaklaşık 12 kilometre m uzunluğunda. Göçmen kuşların göç yolu üzerindeki kanyonunun duvarlarındaki kaya mezarları yırtıcı kuşların yuvası konumunda. Sason ve Göğden kanyonlarının duvarları 2 bin 400 yıllık bir tarihe sahip olup, 200 - 300 metre duvar gibi kayaların içinde insan eliyle oyulmuş mağaralara sahip.
 
 
Yorum
 
Bölgenin tanıtımı yetirince yapılsa ciddi anlamda turist çeker. Dağpazarı Kilisesi'nde (Corapissus) Antik döneme ait su sarnıçlarının ne yazık ki köylüler tarafından soğuk hava deposu olarak kullanılmasına kimse ses çıkarmıyor. Buna çok acil önlem alınmalı. Alahan Manastırı'na restorasyonla takılan koruyucu çatı ve turistlerin rahat gezebilmesi için ahşap yürüyüş yolları ile çelik merdivenler çok güzel. Muhteşem bir taş işçiliği var. Muhteşem güzellikteki Sason Kanyonu'na ulaşan yollar son derecede pis. Bir temizlik yapılsa kamyonlarca pislik toplanır. Çok ayıp ve çok yazık.
 
Nasıl gidilir? 
 
MUT, Alanya'ya 217, Mersin'e de 165 kilometre mesafede. Yol Toros Dağları üzerinden geçiyor. Özel araç şart değil. Otobüslerle de ulaşım mümkün. 
 
Nerede kalınır?
 
Konaklamada sıkıntı yok. İlçede temiz ve güzel oteller var. Özel konaklama tesislerinin yanı sıra Öğretmenevi ve Orman İşletme Misafirhanesi de uygun.
 
Ne yenir:
 
Tantunisi meşhur. Bulgur ile yapılan soğuk salata Batırık, hamur işi sıkma, içinde tavuk, mercimek, nohut ve bir çok baharat olan karışık çorba güzel. Tatlı olarak Mersin kerebici ve cezerye mutlaka tadılmalı.