Niğde Akşemseddin Bilim ve Sanat Merkezi öğrencileri Amina Gabit ve Fitret Zeynep Çelik, kültürel miraslarını keşfetme tutkularını bilimsel bir projeye dönüştürdü. TÜBİTAK’ın 56. kez düzenlediği 2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması’nda "Türkiye ve Kazakistan’ın Kilim Motiflerinin Kültürel Anlamda Karşılaştırılması ve STEAM Tabanlı İncelenmesi" isimli projeleriyle tarih alanında bölge üçüncülüğünü kazandılar.
Türk ve Kazak Kilim Motifleri Bilimsel Olarak İncelendi
Danışman öğretmenleri Özkan Azimli rehberliğinde gerçekleştirilen proje kapsamında, Türk ve Kazak kilim motifleri STEAM (Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Sanat ve Matematik) perspektifinden analiz edildi. Araştırmalar, her iki kültürün ortak köklerden beslenmesine rağmen, tarihsel süreç içinde motiflerinde belirgin farklılıklar geliştirdiğini ortaya koydu.
"İki Özden Çıkmış Bir Kültürün Zaman İçindeki Evrimini Gözlemledik"
Projeyle ilgili konuşan Kazak Türkü Amina Gabit, Yörük Türkü arkadaşı Fitret Zeynep Çelik ile büyürken kültürel benzerlik ve farklılıkları merak ettiklerini belirterek şunları söyledi:
"Projemizde sekiz farklı Türk ve Kazak motifini inceledik. Ortak semboller arasında yıldız (gök ve ilahi güç), kuş (özgürlük ve ruhani bağlantı), el ve göz (nazardan korunma) gibi unsurlar yer aldı. Her iki kültürde de motifler geometrik düzen içinde işlenmiş olsa da renk kullanımı bakımından farklılık gösterdiğini fark ettik. Kazak kilimleri daha canlı ve parlak renkler içerirken, Türk kilimleri pastel tonlarda ve daha sade bir estetik sunuyor. Böylece, iki özden çıkan ortak kültürün, tarihsel ve coğrafi etkileşimler sonucu nasıl farklı yönlere evrildiğini görmüş olduk."
Kilim Motiflerinde Göçebe Yaşamın İzleri
Projede yer alan Fitret Zeynep Çelik ise, bu keşfin gündelik yaşantılarında fark ettikleri motif benzerliklerinden doğduğunu belirterek şu ifadeleri kullandı:
"Ev ziyaretlerimiz sırasında kilim motiflerinde benzerlikler olduğunu fark ettik. Ancak bazı farklılıklar da vardı ve bunların kökenlerini araştırmak istedik. Türklerin konar-göçer yaşam tarzı, motiflerinde daha fazla kültürel etkileşim içermesine neden olmuş. Ayrıca, renk farklılıklarının da coğrafi faktörlerden etkilendiğini keşfettik. Kök boya kullanımı, kilimlerin üretildiği bölgelerde yetişen bitkilerden elde ediliyor ve bu da renk tonlarının farklılaşmasını sağlıyor."
178 Proje Arasında 3. Oldular
Danışman öğretmen Özkan Azimli, sadece kilim motifleriyle başlayan bu araştırmayı farklı alanlara taşımayı planladıklarını belirtti. Projenin Türk ve Kazak kültürleri arasındaki ortak değerleri bilimsel bir yaklaşımla inceleme amacı taşıdığını vurgulayan Azimli, elde ettikleri sonuçların akademik çevreler ve halk tarafından ilgiyle karşılandığını dile getirdi.
Araştırmalar, Türk kilimlerinin daha sade ve minimalist bir tasarım anlayışına sahip olduğunu, Kazak kilimlerinin ise daha karmaşık desenler ve parlak renklerle işlendiğini ortaya koydu. Buna rağmen, her iki kültürde de doğa unsurlarının soyut tasvirler halinde yer aldığı tespit edildi. Kuş, yıldız, el ve göz motifleri gibi öğeler, iki kültürde de büyük oranda benzer anlamlara sahip olarak öne çıktı.
