Osmanlılar zamanında yetişen velilerden. Zamanındaki, Kadiriyye yolu büyüklerindendir. İsmi İsmail olup, Rumi nisbesiyle meşhur olmuştur. Babası, Çoban Ali isminde bir kimsedir. Kastamonu’nun Tosya ilçesine bağlı Bansa köyünde dünyaya geldi. Doğum tarihi bilinmemektedir. 1631 senesinde İstanbul’da vefat etti.
İlk tahsilini Tosya’da gören İsmail Rumi, akli ve nakli ilimleri öğrendi.
Tasavvuf yoluna yönelip Halvetiyye yolu mensublarından Şeyh Ahmed Efendiden feyz aldı.
Bu yolda ilerledikten sonra Abdülkadir-i Geylani hazretlerinin manevi daveti üzerine Bağdat’a gitti.
O zaman Abdülkadir-i Geylani hazretlerinin dergahında şeyhlik yapan Feyzullah Efendi hazretlerinin sohbetlerinde ve hizmetinde bulundu. Tasavvuf yolunda ilerleyip evliyalık derecesine ulaştı.
Abdülkadir-i Geylani hazretlerinin manevi alemde;
‘’Ya Rumi, Rum’a ‘’Anadolu’ya’’ git, tarikımı neşret!, emri ve işareti üzerine, Anadolu’ya gelmek üzere Bağdat’tan ayrıldı.
‘’Pir-i Sani’’ künyesiyle Anadolu ve Rumeli taraflarını gezerek, gittiği yerlerde insanlara İslamiyetin emir ve yasaklarını anlattı. Böylece onların dünya ve ahirette saadete, mutluluğa kavuşmaları için gayret etti. Tosya, Kastamonu, Edirne, Tekirdağ, Bursa, Mısır, Siroz gibi kırk yere gitti.
Gittiği yerlerde Kadiriyye yolu dergahlarını inşa ve ihya ettirdi. 1611 senesinde İstanbul’a geldi.
İstanbul’da Tophane’de Boğazkesen mahallesindeki Kadiriyye yolu dergahını inşa ve imar edip, bu beldede Kadiriyye yolunun esaslarını yaydı. Pekçok kimse onun sohbetlerinin bereketiyle Allah’ü Te’ala’nın rızasına kavuştu.
Sultanahmed Cami-i Şerifinin açılış merasiminde Aziz Mahmud Hüdayi hazretleri hutbe okuduğu, Abdülehad Nuri hazretleri vaz u nasihatte bulunduğu gibi, Şeyh İsmail Rumi hazretleri de Kadiriyye yolu usulüne göre zikir meclisini idare etti.
Riyazet ve mücahede hususunda son derece dikkatli hareket eden Şeyh İsmail Rumiden sonra da birçok veli yetişti. Şeyh İsmail Rumi’nin erkek evladı olmamıştır. Kızını, İstanbul’a gelip misafir olan Bağdat’taki Abdülkadir-i Geylânî hazretlerinin dergahının şeyhi Seyyid Feyzullah Efendinin oğlu Şerif Şeyh Halil Efendiyle evlendirdi.
Şerif Şeyh Halil Efendi İstanbul’da kalarak kayınpederinin ihtiyarlığı sırasında vekili oldu. Vefatından sonra da makamına geçerek vazifesini devam ettirdi. Kadiriyye yolunun İsmailiyye kolu olarak devam eden onun yolu son devire kadar devam etti. Şeyh İsmail Rumi 1631senesinde İstanbul’da vefat etti. İstanbul Tophane’deki dergahının yanında defnedildi. Türbesinin üzeri açıktır. Sevenleri tarafından ziyarete açıktır.
