Bilim insanları, 30 milyon Güneş kütlesine sahip süper kütleli bir karadelikte daha önce eşi benzeri görülmemiş bir patlama tespit etti. Bu olağanüstü olay sırasında, saniyede 60 bin kilometre hızla uzaya madde fırlatıldı. Gelişme, evrenin derinliklerinde neler olup bittiğini anlamamıza ve galaksilerin evrimini çözmemize önemli katkılar sağlayabilir.
Işık bile kaçamıyor: Karadelikler nedir?
ABD Uzay ve Havacılık Dairesi (NASA) karadelikleri, "çok küçük bir hacme inanılmaz bir kütlenin sığdırıldığı, ışığın dahi kaçamadığı kozmik yapılar" olarak tanımlıyor. Süper kütleli karadelikler, Güneş’in milyonlarca, hatta milyarlarca katı kütleye sahip olup, neredeyse tüm büyük galaksilerin merkezinde yer alıyor.
Bu dev yapılar, çevrelerindeki gaz ve toz disklerini içine çekerek yüksek sıcaklıklarda X-ışınları da dahil olmak üzere güçlü ışınımlar yayıyor. Bu süreçte oluşan rüzgarlar, galaksilerin kimyasal yapısını ve yıldız doğumlarını dahi etkileyebilecek kadar büyük öneme sahip.
X ışınlarında ani parlamalar tespit edildi
Gözlemler sırasında X ışınlarında ani ve yoğun bir parlama yaşandı. Ardından bu parlamanın etkisiyle karadelikten büyük bir hızla madde fırlatıldığı belirlendi. Bu olay, karadelik çevresindeki manyetik alanların ani bir çözülmesiyle tetiklendi.
Hollanda Uzay Araştırma Örgütü’nden (SRON) araştırmacı Liyi Gu, “Bir karadeliğin bu denli güçlü ve hızlı rüzgarlar oluşturduğuna ilk kez tanık oluyoruz” diyerek olayın benzersizliğine vurgu yaptı.
İki teleskop iş birliğiyle kaydedildi
Bu çarpıcı gözlem, Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) XMM-Newton teleskobu ile Japonya Uzay Araştırma Ajansı’nın (JAXA) XRISM teleskobunun ortak çalışmasıyla gerçekleşti. ESA, NASA ve JAXA'nın desteklediği bu proje sayesinde evrenin derinliklerinden gelen X ışınları detaylı şekilde incelendi.
Gözlemlenen bölge, Dünya’dan yaklaşık 130 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir sarmal galaksinin merkezinde yer alıyor. Süper kütleli karadeliğin enerji sağladığı bu alana "Aktif Galaktik Çekirdek" (AGN) adı veriliyor.
"Güneş'teki patlamalara benziyor ama çok daha büyük"
Araştırmanın ortak yazarlarından Matteo Guainazzi, karadeliğin oluşturduğu rüzgarların, Güneş’te meydana gelen koronal kütle püskürmelerine benzer yapıda olduğunu ifade etti. Ancak bu olayın, milyarlarca kat daha büyük ölçekte yaşandığını belirtti.
ESA'dan araştırma görevlisi Camille Diez ise şu değerlendirmede bulundu:
"Bu tür rüzgarların, galaksilerin zaman içindeki evriminde büyük rol oynadığına inanıyoruz. Aktif galaktik çekirdeklerin manyetizması, galaktik tarih açısından kritik önemde."
Evrenin sırları bir bir ortaya çıkıyor
Araştırmacılar, bu yeni gözlemin sadece bir bilimsel keşif değil; aynı zamanda kozmik yapılarla ilgili temel sorulara yanıt arama sürecinde önemli bir adım olduğunu söylüyor. ESA XMM-Newton projesinden Erik Kuulkers, “Güneş'te gördüğümüz fiziksel süreçlerin, evrenin farklı noktalarında da geçerli olduğunu görmek heyecan verici” açıklamasında bulundu.
