ABD Federal Ticaret Komisyonu’nun (FTC) yayımladığı yeni bir rapor, çevrim içi alışverişte kullanıcıların kişisel verilerinin yalnızca reklamlar için değil, aynı zamanda fiyatlandırmada da kullanıldığını ortaya koydu. Bu durum, tüketiciler arasında fiyat farklılıklarına neden oluyor ve dijital ticarette yeni bir tartışma başlatıyor.
Gözetim Fiyatlandırması Nedir?
FTC’nin raporuna göre, "gözetim fiyatlandırması" olarak adlandırılan bu uygulama, tüketicilerin kişisel verilerinin analiz edilmesiyle, aynı ürünün farklı kişilere farklı fiyatlarla sunulmasını sağlıyor. Tarayıcı geçmişi, konum bilgileri, alışveriş alışkanlıkları ve hatta fare hareketleri gibi detaylı veriler, algoritmalar tarafından işlenerek tüketicilere özel fiyatlar oluşturuluyor.
Algoritmik Fiyatlandırma Nasıl Çalışıyor?
FTC, perakendecilerin algoritmik fiyatlandırma yöntemleriyle tüketici verilerini topladığını ve bu verilerle ürün fiyatlarını dinamik bir şekilde değiştirdiğini belirtiyor. Örneğin:
- Yeni Ebeveynler: Bebek ürünleri arayan kullanıcılar, daha yüksek fiyatlı ürünlerin arama sonuçlarında öne çıkarılmasıyla karşılaşabilir.
- Kozmetik Ürünleri: Kullanıcıların cilt tipi veya tonu gibi kişisel bilgilerine dayalı olarak farklı promosyonlar uygulanabilir.
Tüketicilere Göre Değişen Fiyatlar
FTC’nin raporunda, fiyatların değişmesine neden olan girdiler arasında şunlar yer alıyor:
- Konum: Farklı bölgelerdeki tüketicilere farklı fiyatlar sunulabilir.
- Alışveriş Zamanı: Yoğun talep saatlerinde fiyatlar artabilir.
- Cihaz Türü: Kullanıcıların alışveriş yaptığı cihazlar (telefon, bilgisayar) fiyatlarda etkili olabilir.
Haksız Rekabet ve Gizlilik Endişesi
FTC, bu tür uygulamaların tüketiciler üzerinde haksızlık yaratabileceği ve rekabeti bozabileceği konusunda uyarıda bulunuyor. Eski FTC Başkanı Lina M. Khan, şeffaflığın önemine vurgu yaparak, tüketicilerin özel verilerinin nasıl kullanıldığını bilmeye hakkı olduğunu belirtti.
Türkiye'de Uygulanıyor Mu?
FTC’nin raporu, bu uygulamanın ABD’de yaygın olduğunu gösterirken, Türkiye’de benzer bir sistemin uygulanıp uygulanmadığına dair henüz bir bilgi bulunmuyor. Ancak çevrim içi alışverişin global bir yapı kazanması, bu tür fiyatlandırma modellerinin Türkiye gibi ülkelerde de yayılabileceğine işaret ediyor.
Tüketiciler Ne Yapmalı?
Gözetim fiyatlandırmasıyla mücadele etmek için tüketiciler, aşağıdaki önlemleri alabilir:
- Tarayıcı Gizlilik Ayarları: Çerezleri düzenli olarak temizlemek ve gizlilik odaklı tarayıcılar kullanmak.
- VPN Kullanımı: Konum bilgilerinin paylaşılmasını engellemek.
- Farklı Cihazlarla Karşılaştırma: Aynı ürünü farklı cihazlardan ve platformlardan kontrol ederek fiyat farklarını incelemek.
