Tokat’a özgü geleneksel zanaatlar arasında yer alan aynalı çarık, geçmişte özellikle gelinlerin kullandığı kültürel bir simge olarak biliniyor. Yüzyıllardır büyükbaş hayvan derisinden üretilen bu özel ayakkabılar, artık nostaljik bir hatıra olarak anahtarlık formunda hayat buluyor. Tokat Olgunlaşma Enstitüsü’nün başvurusu ile Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaret tescili alan aynalı çarık, böylece resmi olarak korunma altına alındı.
Tokat’ın geleneksel el işçiliğini yansıtan aynalı çarık, ayna, boncuk ve ponpon gibi süslemelerle tamamen el yapımı olarak üretiliyor. 18. yüzyıla kadar uzanan bir geçmişe sahip olan bu ayakkabıların, Şeriyye sicillerinde bile kaydı bulunuyor. Geçmişte düğün merasimlerinde gelinlerin hem duvaklarını örtmelerine hem de çevrelerini görebilmelerine yardımcı olan bu çarıklar, kültürel mirasın önemli bir parçası olarak kabul ediliyor.
Tokat’ın Kültürel Mirası Geleceğe Taşınıyor
Tokat’ın geleneksel el sanatları içinde önemli bir yere sahip olan aynalı çarık, coğrafi işaret tescili sayesinde gelecek nesillere aktarılıyor. Tokat Olgunlaşma Enstitüsü öğretmeni Serap Buzludere, bu gelişmenin önemine dikkat çekerek şunları söyledi:
"Tokat aynalı çarığının coğrafi işaretinin alınması, bu kadim zanaatın geçmişten geleceğe aktarılmasını sağlamıştır. Bu gelenek, Tokat’ın tarihiyle özdeşleşmiş ve bölgeye ait önemli bir kültürel miras olmuştur."
Geleneksel el sanatlarına olan ilginin giderek azalması, geçmişin önemli kültürel unsurlarını unutulma tehlikesiyle karşı karşıya bırakıyor. Ancak bu tür çalışmalar, Tokat’ın zanaatkarlık geleneğinin korunmasına büyük katkı sağlıyor.
“Aynalı Çarık Olmazsa Gelin Gitmem” Sözü Tarihe Karıştı mı?
Aynalı çarığın tekrar gündeme gelmesinde büyük pay sahibi olan usta İlhan Özarslan, bu özel ayakkabıların küçültülerek anahtarlık haline getirilmesi fikrini hayata geçirdi. Baba mesleği olan kunduracılığı küçük yaşlardan itibaren öğrendiğini belirten Özarslan, zamanla aynalı çarık üretimine yöneldiğini ifade etti.
Bu kültürel mirası modern çağa uyarlamak için çaba sarf ettiğini dile getiren Özarslan, şunları söyledi:
"Bir zamanlar ‘Aynalı çarık olmazsa ben gelin gitmem’ diyen genç kızlar bu geleneği günümüzde artık pek hatırlamıyor. Ancak bu tescil sayesinde Tokat’a özgü bu zanaat koruma altına alınmış oldu."
Tokat’ın kültürel değerlerinden biri olan aynalı çarık, günümüz koşullarına uyarlanarak yaşatılmaya devam ediyor. Geleneksel formunu koruyarak anahtarlık gibi gündelik hayatta kullanılabilir bir hale getirilmesi, geçmiş ile gelecek arasında bir köprü kurulmasını sağlıyor.
