Ayetullah Ali Hamaney, 1989’dan beri İran İslam Cumhuriyeti’nin dini lideri ve en yüksek otoritesi olarak görev yapan Şii din adamı ve siyasetçi. 17 Temmuz 1939’da Meşhed’de doğan Hamaney, Azerbaycan Türkü babası Ayetullah Seyyid Cevat Hüseyni Hamaney ve Yezdli annesi Hacı Haşim Necefabadi’nin kızı olan bir annenin oğlu. Sekiz çocuklu bir ailenin ikinci çocuğu olan Hamaney, dini eğitimle yetişti ve 1963’te Ruhullah Humeyni’nin İslami Hareketi’ne katılarak Şah rejimine karşı mücadele etti. 1981-1989 arasında İran’ın üçüncü cumhurbaşkanı olan Hamaney, Humeyni’nin ölümüyle dini lider seçildi. Ailesi, mütevazı bir yaşam sürse de, oğlu Mücteba’nın siyasi etkisiyle dikkat çekiyor. Hamaney, İran’ın iç ve dış politikasında belirleyici bir figür.
Erken yaşam ve eğitim: Dini ve siyasi temeller
Ali Hamaney, Meşhed’de dini bir ailede büyüdü. Babası Seyyid Cevat, Necef’te eğitim almış bir müçtehit ve alimdi. Dört yaşında Kur’an eğitimiyle başlayan Hamaney, lise çağında fıkıh, usul ve edebiyat dersleri aldı. 1955’te, 16 yaşındayken Ayetullah Uzma Milani’nin ileri düzey fıkıh derslerine katılması, onun ilmi yetkinliğini erken yaşta gösterdi. 1958-1964 arasında Kum’da Ayetullah Humeyni, Burucerdi ve Allame Tabatabai’den fıkıh, usul ve felsefe dersleri aldı. 13 yaşında Şah karşıtı din adamı Navab Safevi’nin konuşmalarından etkilenerek radikalleşti ve Seyyid Kutub’un kitaplarını tercüme etti. 1963’te Humeyni’nin İslami Hareketi’ne katılması, Şah rejimine karşı aktif mücadelesinin başlangıcı oldu. 1977’de İranşehr’e sürgün edildi, ancak 1978’de serbest bırakılarak devrim sürecine katıldı.
Siyasi yükseliş: Devrimden dini liderliğe
Hamaney, 1979 İran İslam Devrimi’nde kilit roller üstlendi. Humeyni’nin Tahran’a dönüşüyle İslam İnkılabı Yüksek Şurası’na atandı, Savunma Bakan Yardımcısı oldu ve Tahran milletvekili seçildi. 1980’de Humeyni tarafından Yüksek Savunma Şurası’na temsilci atanan Hamaney, İran-Irak Savaşı’nda görev aldı. 27 Haziran 1981’de Ebuzer Camii’nde bombalı saldırı sonucu sağ kolunu kullanamaz hale geldi. Aynı yıl Cumhurbaşkanı Muhammed Ali Recai’nin ölümü üzerine Ekim 1981’de cumhurbaşkanı seçildi ve 1985’te ikinci kez bu görevde bulundu. 1989’da Humeyni’nin ölümüyle, Ekber Haşimi Rafsancani’nin önerisiyle Uzmanlar Meclisi tarafından dini lider seçildi. Hamaney, Devrim Muhafızları’nı kontrol ederek muhalefeti bastırdı ve İran’ın dış politikasında “Batı’ya karşı direniş” eksenini benimsedi. Anayasa’ya göre, silahlı kuvvetler, yargı, medya ve kilit kurumlar onun denetiminde.
Hamaney ailesi: Mütevazı yaşam, güçlü etki
Hamaney, 1964’te Mansure Huceste Bakırzade ile evlendi ve dört oğlu (Mustafa, Mücteba, Mesud, Meysam) ile iki kızı (Büşra, Hüda) var. Aile, Tahran’da sade bir konutta mütevazı bir yaşam sürüyor. Çocuklarının özel hayatları genelde medyadan uzak, ancak ikinci oğlu Mücteba, siyasi etkisiyle öne çıkıyor. Mücteba, Gholam-Ali Haddad-Adel’in kızıyla evli ve Devrim Muhafızları ile istihbarat birimlerinde güçlü bağlara sahip. 2004 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Mahmud Ahmedinejad lehine müdahale ettiği iddialarıyla gündeme geldi. Bazı analistler, Mücteba’nın babasının halefi olabileceğini öne sürse de, Hamaney ve Humeyni’nin “liderliğin miras bırakılmasının İslami olmadığı” görüşü bu iddiaları zayıflatıyor. Mustafa, Azizullah Hoşvaht’ın kızıyla; Mesud, Muhsin Harazi’nin kızıyla evli. Büşra, Gholamhüseyin Muhammedî Golpayegani’nin oğluyla; Hüda, Mesbah el-Hüda Bagheri Kani ile evli. Hamaney’in kardeşleri arasında Muhammed ve Hadi Hamaney de biliniyor.
Ali Hamaney, İran’ın dini lideri olarak 35 yılı aşkın süredir ülkenin en güçlü figürü. Azerbaycan Türkü bir babanın oğlu olarak Meşhed’de başlayan hayatı, devrimle şekillendi. Ailesi, siyasi etkileriyle dikkat çekerken, Mücteba’nın perde arkasındaki rolü spekülasyonlara yol açıyor. 2014’te prostat kanseri teşkisi konan Hamaney, sağlık sorunlarına rağmen liderliğini sürdürüyor. İran-İsrail geriliminde “Siyonist rejime galip geleceğiz” diyerek direniş eksenini savunuyor. Hamaney’in liderliği, İran’ın geleceğini şekillendirmeye devam ediyor.
