Celali Takvim...

Ömer Hayyam başkanlığındaki bir kurul,  

Güneş yılına göre Celali Takvimi'ni düzenlemiş ve Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah'a sunmuştur.

1079 yılından itibaren uygulanmaya başlanmıştır.

9 Ramazan 471, Miladi 15 Mart 1079 yılına rastlayan Nevruz yılbaşı ve yeni bir tarih başlangıcı olarak kabul edilmiştir.

Celali Takvimi sadece ekonomik işlerin düzenlenmesinde kullanılmış, normal hayatta Hicri Takvim kullanılmaya devam etmiştir.

Babür İmparatorluğu da bir dönem Celali Takvimi'ni kullanmıştır.

Celali Takvimin Özellikleri:

Güneş yılını esas almıştır.

Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah döneminde eski İran takvimi esas alınarak hazırlanmış ve uygulanmaya başlanmıştır. 

Bu Takvime; 

''Takvim-i Melikşahi de denilmiştir.'' B.Selçuklularda Sultan Melikşah'ın isteği ile Nizamülmülk tarafından Ömer Hayyam'ın başkanlığında bir komisyona hazırlatılmıştır.

Hicri takvimin kullanımına devam edilmiş,  

Celali takvim yalnızca ekonomik işlerin düzenlenmesinde kullanılmıştır.

Başlangıç tarihi olarak 1079 yılı alınmıştır.

Hicri 471 yılının ramazan ayının 9. gününden Miladi 15 Mart 1079 itibaren uygulanmaya başlanmıştır.

Büyük Selçuklular'ın dışında Ekber Şah zamanında 1556-1603 Hindistan'da kurulan Babürlüler de kullanmıştır.

Babür İmparatorluğu tarafından da kullanılmıştır.

Nevruz, 21 Mart yılbaşı olarak kabul edilmiştir.

Melikşah'ın ölümünden sonra terk edilen bu takvimden yarararlanılarak gregoryen takvimi oluşturulmuştur.

Osmanlı'daki devletin resmi takvimi demek olan müneccimbaşı takvimleri de celali takvimi düzeninde hazırlanmıştır.

****

12 HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ:

Tabiat olaylarıyla iç içe olan atlı göçebe Türkler, hayatlarını belli bir düzene koyma ihtiyacı duymuşlardır. 

Bu sebeple "geçmiş şimdi gelecek" bilgisi yoluyla, zamanı sistemli hale getirmişler.

Zamanı ölçmek için kullandığımız ölçütlerin , hepsinin temelinde aslında gök cisimleri ve göksel olaylar bulunur. 

Gerçekte zamanımızı Güneş'e, Ay'a, gezegenlere ya da yıldızlara bakarak belirlememiz eski atalarımızdan bize kalan bir mirastır. 

Türkler eski dönemlerden beri göçebe ve bozkır hayatı yaşadığı için bu insanlar zaman hesaplamaya, özellikle de hasat zamanını çok iyi belirlemeye gereksinim duydular. 

Öte yandan yıldızlara bakarak bilinmeyen; 

haber verdiği iddia edilen şaman, evliya, hesapçıların ya da kabile büyücülerinin işlerinden biri de yıldızların konumuna bakarak yaylaya göçme, koyunları çiftleştirme, ot biçme, tohum atma, tarlayı çapalama ya da ekinleri biçme zamanının geldiğini insanlara söylemekti. 

Böylece yılın belli zamanlarını hesaplama ve ilkel bir takvim yapma işini ilk kez bu şamanlar, evliyalar ve hesapçılar gerçekleştirmiş oldular.

Türkler uzun tarihi süreçte kendilerine has,  

12 hayvanlı takvim geliştirmişlerdir. 

Bu takvimde yıllara numara vermek yerine 

12 hayvanın adı verilmiştir. 

Bundan dolay; "12 Hayvanlı Türk Takvimi" denilmektedir. 

Takvimin yıl simgeleri hayvanlardan oluştuğuna göre, kaynağın hayvancılıkla geçinen kavimlerde,  

yani; Kazak bozkır topluluklarında aranması son derece doğal olacaktır. 

Bu takvim Türklerde, Hun İmparatorluğu döneminden itibaren kullanıla gelmiştir. 

Ata yurdunda yaşayan Kazak Türkleri ata mirası olan eski Türklerin kullandıkları 12 hayvanlı takvimi,  

şimdi hala devam ettirmektedir. 

Bu takvimdeki hayvanlar sırasıyla şöyledir: 

''Tışkan, ''Fare'', Sıyır, ''Sığır'', Barıs, ''Pars'',  

Koyan, ''Tavşan'', U1uw ''Ejder'', Jı1an ''Yilan'', Jılki ''At'', Koy ''Koyun'', Meşin ''Maymun'', Tavık ''Tavuk'', İyt ''It'', Domuz.

Bu takvimde güneş yılı esas alınmış ve 12 devreye ayrılmıştır. 

Yılbaşı Fare'den ve Nevruz ayının ''Mart ayının'' 22'sinden itibaren başlar. 

Her 12 yılda bir başa döner. 

Buna göre 1991 yılının Mart ayında başlayan Koyun yılı 2003 yılının Mart ayında tekrar başlar.

Yıl sayımı, halkbiliminin bir bolümüdür. 

Yıl sayımına Kazaklar ''jil kayıruw" ''yıl çevirme'' demektedir. 

12 yılın oluşturduğu zamanı bir küme saymıştır. 

Bu 12'lik zaman dilimine Kazaklar "müşel" adını vermektedir. 

Bu metot, geçen yılları hesaplamada hem kolay, hem de kullanışlı olan bir hesap sistemidir. 

Birincisi 13 yıldan, ondan sonrakiler 12 yıldan hesaplanarak insanların yaşı da çok kolay hesaplanabilir.

Yaş sorulduğunda, ilk önce "hangi yıl?" diye, yılını sorup, kişinin yüz hatlarına bakıp, yaşı tahmin edilir. Örneğin, orta yaşa basmış kişinin doğduğu yıl "sığır" olan bir kişiye 1977 yılında yay sorulursa, o kişi dört müşeli 49 yaş diye kabul eder ve gelecek yılı ekleyip "Pars 50, Tavşan 51, siz bu yıl 51'e basmışsınız" der.

12 Hayvanlı takvim tamamen Türklerin kendine özgü bir takvimi olduğu için, Kazaklar kendi anlayış ve inancına göre açıklık getirmiştir. 

Kaynak: on iki-hayvanli-turk-takvimi-nedir.