Galata Mevlevihanesi...
Galata Mevlevihanesi veya diğer adıyla;
Kulekapı Mevlevihanesi, İstanbul Beyoğlu ilçesinde bulunan eski bir mevlevihanedir.
Günümüzde müze olarak faaliyet göstermektedir.
1491 yılında İskender Paşa tarafından yaptırılan mevlevihanenin ilk şeyhi Sema-i Mehmed Dede idi. Farklı zamanlarda çeşitli onarım ve ekleme çalışmalarının sonucunda bir külliye haline geldi.
25 Ekim 1925'te çıkarılan tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması ve bazı unvanların yasaklanması ve kaldırılmasına dair kanun çerçevesinde Galata Mevlevihanesi'nin faaliyetlerine de son verildi.
Bu dönemden sonra mevlevihanenin ana yapısı ilkokul ve lojman, diğer bölümleri ise, farklı amaçlar için kullanıldı.
27 Aralık 1975 günü Divan Edebiyatı Müzesi adıyla müzeye dönüştürüldü.
Mevlevihane yapılmadan önce ağaçlarla kaplı olan ve Bizans İmparatorluğu döneminden kalan Aziz Theodore Manastırı'nın da içinde bulunduğu arazinin, Osmanlı Padişahı II. Bayezid döneminde bostancıbaşı ve beylerbeyi olarak görev yapan İskender Paşa'ya tahsis edilmesinin ardından İskender Paşa, burada bir av çiftliği kurdu. Afyonkarahisar Mevlevihanesi Şeyhi Semai Mehmed Dede'nin burada bir dergah yapmak istemesi sonucunda 1491 yılında, İskender Paşa tarafından mevlevihanenin yapımına başlandı.
Rumeli Eyaleti sınırlarında bulunan Edirne'ye bağlı Vize kazasının Karabürçek köyünün gelirleri de İskender Paşa tarafından mevlevihaneye vakfedildi.
Şehirdeki ilk mevlevihane olma niteliği taşıyan bu ilk yapıdan yalnızca Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde bahsedilmekte olup;
esere göre İskender Paşa, yüz derviş odası ile çevreye hakim ve manzaralı bir avlu yaptırmıştı.
Kuruluşunun ardından mevlevihanenin şeyhliğine geçen Sema-i Mehmed Dede, bu görevi bir yıl kadar sürdürdükten sonra, 1492 yılında, Afyonkarahisar'a dönerek, yerini vekaleten, İskender Paşa'nın vakıflarının katibi olan Ali Safai Dede'ye bıraktı. 1548'deki vefatına kadar bu görevi sürdürmesinin ardından şeyhliğe Mahmud Dede geldi.
Mahmud Dede döneminde mevlevihane ihmale uğradı ve Halvetiyye tarikatının eline geçerek zaviye ve derslik olarak kullanıldı.
1608'de Konya'dan gelen Abdi Dede'nin Mahmud Dede'nin yerine geçmesiyle yapı yeniden mevlevihane olarak hizmet etmeye başladı.
1510'da, Kasımpaşa'da bulunan kendi arazisi üzerine bir mevlevihane yapmak üzere buradan ayrılan Abdi Dede'nin yerine İsmail Rusuhi Dede, Konya'dan İstanbul'a Postnişin olarak tayin edildi.
Ankaralı olması nedeniyle İsmail Ankaravi olarak da anılan şeyhe, Mesnevi'nin en eski Türkçe açıklamasını oluşturmasından dolayı "Hazret-i Şarih" unvanı verilmişti.
1631 yılındaki vefatına kadar görevini sürdüren İsmail Rusuhi Dede'nin türbesi mevlevihanenin avlusunda bulunmaktadır.
1650 yılında tersane ve matbah emini İsmail Efendi tarafından mevlevihanede birtakım imar faaliyetleri de yapıldı.
1652 yılında Adem Dede'nin hacca gitmek için şehirden ayrılmasının ardından Mısır'da vefat etmesi üzerine yerine Arzı Mehmed Dede geldi.
1664 yılında vefat eden Arzı Mehmed Dede de mevlevihanenin avlusundaki kabristana gömüldü. 1668'de Konya'dan gelen emir doğrultusunda şeyhliğinin kaldırılmasının akabinde ikinci kez görevi Derviş Çelebi devraldı.
Yaklaşık bir yıl kadar görevini devam ettiren Derviş Çelebi, mevlevihane tarihinde iki farklı dönemde etkinlik gösteren ilk şeyh oldu.
1668 yılında şeyhlik görevine Gavsı Ahmed Dede geldi. 29 yıl kadar görevi yürüten Gavsı Ahmed Dede, 1697'deki vefatından sonra semahanenin girişine defnedildi.
730 yılı başlarındaki vefatına kadar şeyhlik yapan Osman Dede'nin yerine oğlu Sırri Abdülbaki Dede geçerken; Osman Dede'nin cenazesi, kayınpederi Gavsî Ahmed Dede'nin yanına gömüldü.
Sırri Abdülbaki Dede, 1751'deki ölümü sonrasında babasının yanına defnedildi.
Bu dönemden sonra şeyhlik başka bir aileye geçti. Önce 1751-1761 yılları arasında Mehmed Şemseddin Dede mevlevihanenin başına geçti.
Ölümünün ardından mevlevihaneye defnedilen Mehmed Şemseddin Dede'nin yerine kardeşi İsa Dede geldi.
Aynı yıl, Padişah III. Mustafa'nın emri doğrultusunda bina emini olarak atanan Yenişehirli Osman Efendi tarafından mevlevihane yeniden yaptırıldı.
1771 yılında İsa Dede yerini, damadı Selim Dede'ye devretti.
1777'de Selim Dede vefat edip, avludaki türbeye gömülürken; Kasımpaşa Mevlevihanesi'nden gelen oğlu Mehmed Sâdık Dede Galata Mevlevihanesi'nin yeni şeyhi oldu.
Bir yıl kadar görevini sürdüren Mehmed Sadık Dede, yakalandığı vebadan vefat etti ve avludaki hamuşana gömüldü.
***
25 Ekim 1925 tarih ve 677 sayılı tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması ve bazı unvanların yasaklanması ve kaldırılmasına dair kanun çerçevesinde Galata Mevlevihanesi'nin faaliyetlerine son verildi.
