Topal Osman Paşa...
I. Mahmut saltanatında altı ay iki gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.
Mora'da yerleşik bir Türk ailesindendir.
Babası, Konya asıllı ama Mora'ya yerleşmiş olan Bekir Ağa'dır.
İstanbul'a gelince sarayda koz bekçileri ocağına kaydedilmiş bir süre hizmet verdikten sonra pandolbaşı olarak saray bahçelerinde görev yapmıştır.
21 yaşında padişah emriyle denizden Mısır'a gitmekkte iken Mısır sahili açıklarında bir İspanyol korsan gemisi tarafından esir edilerek, Malta'ya götürülmüştür.
Bu arada bacağından yaralanmış hayatının sonuna kadar kötürüm kalmış ve lakabı "topal" olmuştur.
Fidyesi ödendikten sonra, Malta liman komutanı bir Fransız'ın himmetiyle, bir Fransız gemisiyle Dimyat'a götürülüp serbest bırakılmıştır.
1714'de Mora'da Martalosbaşılık yapmış;
1715-1718 Osmanlı-Avusturya-Venedik Savaşı'nda Mora'nın Venediklilerden geri alınması savaşında başarılı hizmet görmüştür.
Mora seferinde Korent şehirine yapılan taarruzu yönetmiştir. 1715'te beylerbeyi olarak, Turhala mutasarrıflığına; 1716'da Mora Seraskerliğine tayin oldu. Avusturya ve Venedik ile devam eden savaşta bir Venedik fırkateynini mürettebatıyla esir aldığı için Preveze ve Dubnice tarafları da idaresine verildi. 1718'de İnebahtı muhafızlığına getirildi.
1718 Pasarofça Antlaşması'ndan sonra Mart 1718 Bosna Valisi, ardından İnebahtı Muhafızlığı,
1721'de Rumeli Valisi, Ağustos Eylül 1727'de tekrar Bosna valisi; Ocak Şubat 1728'de Vıdın valisi yapıldı.
1731'e kadar Arnavutluk ve Selanik'i kaza kaza gezerek eşkıya teftişi de yaptı.
21 Eylül 1731'de İstanbul'a gelerek mühr-i humayunu teslim aldı. 5 ay gibi kısa bir süre sadrazamlık yaptı. Bu sadrazamlık sırasında Osmanlı, İran Savaşı'nda Osmanlı ordusu üstünlük kazanmaya başladı.
Ocak 1732'de Safeviye saltanatından Tahmasp Şah'ın idaresinde bulunan İran'la Ahmet Paşa Antlaşması imzalandı.
Aynı dönemde Fransız asıllı Comte de Bonneval Ahmet adını alarak, din değiştirmiş ve İstanbul'a getirtilerek surat topçusu, humbaracı ocağının reformuma görevlendirilmiştir.
12 Mart 1732'de Topal Osman Paşa yaklaşık 68 yaşında iken ihtiyarlığı ve halsizliğinden dolayı istifa etti.
O yıl Trabzon Valiliği'ne atandı. Ocak 1732 Ahmet Paşa Antlaşması ne Osmanlıları ne de İranlıları memnun etmemişti. 1733'te İran'da Tahmasp'in Safaviye saltanatını temin etmiş olan "Tahmasp Kulu Han" yani Nadi Han bu antlaşmadan hoşlanmamıştı. Afganlılarla yaptığı savaştan İsfahan'a geri dönüp Şah Tahmasp'i İran tahtından indirip İran'da iktidarı tamamen ele geçirdi. Nadir Han Osmanlı Bağdat valisi olan Ahmet Paşa'ya bir mektupla Ahmet Paşa Antlaşması'nı kabul etmediğini ve Osmanlı-İran savaşının devam ettiğini bildirdi.
Osmanlı Devleti hemen harekete geçti ve 1735-1736 Osmanlı-İran Savaşı başladı.
Nadir Han Kerkük üzerinden Bağdad'a yürümeye başladı ve 100.000 kişilik bir ordu ile Bağdad önüne geldi. Irak cephesi seraskeri olan Bağdad valisi Ahmed Paşa idi ve Bağdad'da kuşatma altında kalınca bu cephe serdarlığını yapamaz oldu.
Bunun için Osmanlı Bağdad kuşatmasını kırmak için 1735'de Erzurum Valisi olan Topal Osman Paşa Tiflis muhafızı tayin edildi ve İran seraskeri yapıldı.
Topal Osman Paşa 100.000 kişilik bir Osmanlı ordusuyla güneye inip Kerkük'ü geçip Samerar adlı bir mevkide İran ordusuna yaklaştı.
Nadir Han Bağdad etrafında 12.000 kişilik bir birlik bırakarak 70.000 kadar büyük bir ordu ile Topal Osman Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunu karşılamaya koyuldu. 20 Temmuz 1633'de Bağdad'a yürüyüşle 12 saat uzaklıkta Docum (Düleyicik) mevkinde iki ordu "Docum Muharebesi"'ne girişti.
9 saat süren bir savaştan sonra Topal Osman Paşa ve Osmanlı ordusu galip geldi.
İranlı Nadir Han yaralı olarak kaçmayı başardı. Osmanlı ordusu büyük miktarda İran savaş levazimatı eline geçirdi. Bağdad'ı 6-7 ay kuşatan İran birlikleri de çekilmeye zorlandılar ve de Bağdad kuşatmadan kurtarıldı.
Bağdad'ın kurtarılmasından sonra Ahmed Paşa İran seraskerliğini kabul etmedi. Topal Osman Paşa İran seraskeri ve Ahned Paşa'da Bağdad valisi kaldı. Topal Osman Paşa hasta idi. Seraskerlikten affını istedi. Sultan I. Mahmud onu takdir eden fermanları yollayarak seraskerlikte devam etmesini sağladı.
Nadir Han "Docum Muharebesi"'nde mağlup olmuş; büyük zayiat vermiş ve Hamedan'a çekilmişti.
Fakat savaşdan vazgeçmemişti. Önce Musul tarafına bir taaruz yoklaması yaptı.
Osmanlı ordusu ilkbaharda yeniden toplanmak üzere terhisler yapmış zayıf ve dağınık halde Kerkük önlerinde bir ordugahta bulunmakta idi. Nadir Han bunu fırsat bilerek Kerkük önünde dağınık halde kampta bulunan Osmanlı ordusuna bir baskın taaruza geçti.
Kasım 1733'de yapılan "Kerkük Muharebesi"'nde Osmanlı güçleri bozuldu.
Osmanlı İran seraskeri bu muharebede savaşarak şehit oldu.
Onu öldüren İranlı Allahyar Beig Geraylı adlı komutan paşanın başını kesip Nadir Şah'a sundu. Cenazesi Kerkük'te bulunan İmam Kasım Camii mezarlığındaki türbesinde gömülüdür.
Kaynak; Özgür Ansşklopedisi.
