Fatma Sultan Camii...
İstanbul Babıali'de XVIII. yüzyılda yaptırılan cami.
İstanbul'da Eminönü semtinde şimdi ki Vilayet
''eski Babıali'' binasının karşısında inşa edilen Fatma Sultan Camii'nden bugüne hiçbir iz kalmamıştır.
Cami, III. Ahmed'in kızı ve Sadrazam Nevşehir'li Damad İbrahim Paşa'nın hanımı Fatma Sultan tarafından Terzibaşı Piri Ağa Mescidi'nin yerinde yaptırılmıştır.
Nevşehirli İbrahim Paşa bu mescidin yakınında bir saray inşa ettirirken Fatma Sultan, buradaki mescidin harap olduğunu görüp sarayının arazisinden de biraz yer ilave ederek, büyük bir cami inşa ettirmiştir. Devrin ünlü şairi Nedim, divanında;
''Tarih beray-ı Cami-i Şerif-i Fatıma Sultan der Nezd-i Paşakapısı'' başlığı altında on dört beyitlik bir tarih manzumesinde caminin yapımıyla ilgili bilgi verir; ''… O hakan-ı kerimin duhter-i pakize ahlakı Semiyy-i Hazret-i Zehra cenab-ı Fatıma Sultan… Geçerken devlet ü izzetle bir gün gördü kim olmuş Saraya muttasıl mescid mürur-ı dehr ile viran
Karin-i izdivacı asaf İbrahim Paşa'ya
Buyurdu kasdım etmektir bunu bir cami-i zişan
… O saat emr edip bu ma'bed-i zibayı yaptırdı
Ki olur tarh-ı matbuun temaşa eyleyen hayran
… Bu mısra'la Nedima söyledi tarih-i it'mamın
Ne a'la cami ihya etti el-hak Fatma Sultan''
1140-1727-28.
Hüseyin Ayvansarayi de caminin kapısı üstündeki tarih kaydı olarak bu manzumenin son beytini zikreder.
Fatma Sultan Camii'nin yapıldığı yıllarda yaşayan ve 1141-1728-29 tarihine kadar geçen olayları kitabında anlatan Küçükçelebizade İsmail Asım Efendi bu hususta çok geniş bilgi vermektedir.
Yaptırmış oldukları muhteşem sarayın yakınındaki Piri Ağa Mescidi'nin harap halini gördüğünde Fatma Sultan bu ibadet yerinin evvelkinden daha geniş, kagir bir cami olarak yapılmasını istemiştir.
Caminin içine avize ve kandiller asılmış, imam, hatip, müezzin ve diğer hizmetliler görevlendirilmiş ve rebiülevvelin sekizinci cuma günü III. Ahmed ve Sadrazam İbrahim Paşa'nın da iştirakiyle açılışı yapılmış, Şeyh Yahya Efendi bu açılışta bir vaaz vermiştir.
Fatma Sultan kendi camiini ayrıca ziyaret ederek, şeyhe, vaiz Hasan Efendi ile mütevelli, katip, imamlar ve hatibe, Galata Voyvodası Ahmed Ağa'ya, mimar ağaya samur kürkler, müezzinbaşı, na'than ve devirhanlara çuha feraceler, dört müezzin, beş kayyım, bir kandilci, beş aşir hana 10'ar kuruş ihsan etmiştir.
Ahmed Refik tarafından tesbit edilen bir arşiv belgesinden, 1140 yılının 4 Rebiülevvelinde yazılan bir hükme göre Rumeli'de ''Paşa sancağında Berkofça nahiyesinde senevi 60.000 akçe malı olan Çetrofça ve tevabi ve yine liva'yı mezburda Manastır ve Florina nahiyelerinde senevi 60.000 akçe malı olan Zagoriça ve tevabii mukataalan, havass-ı hümayundan ifraz ve kendilere temlik olunup cami-i mezbura vakfolmak üzere'' tahsis edildiği öğrenilmektedir.
Berkofça ve Manastır kadılarına caminin açılışından dört gün önce yazılan bu hüküm inşa tarihine tam uymaktadır. Fatma Sultan, Patrona Haiil ayaklanması ile babasının tahttan indirilip kocasının öldürülmesinden üç yıl sonra 17 Receb 1145'te
3 Ocak 1733 henüz yirmi dokuz yaşında vefat ederek, Yenicami haziresine defnedilmiştir.
Günümüze kadar gelmeyen Fatma Sultan Camii'nin kapısı üstündeki kitabe de yok olmuştur.
22 Zilhicce 1168 gecesi çıkan Hocapaşa yangını Babıali ve çevresini harap ettiğine göre caminin de zarar gördüğü tahmin edilmektedir.
Şem'danizade tarihinde 1761-62 yılı olayları arasında, yıldırım düşmesiyle Yeni Valide Sultan Camii minaresiyle Fatma Sultan Camii'nin yıkıldığı bildirilmektedir.
Eğer bu kayıt Paşakapısı'ndaki Eminönü Fatma Sultan Camii ile ilgiliyse başka bir Fatma Sultan Mescidi Topkapı'dadır bu tarihte cami önemli ölçüde zarar görmüş demektir.
27 Ramazan 1223'te Alemdar Mustafa Paşa'nın ölümüyle ilgili kargaşa sırasında çıkan yangının da Fatma Sultan Camii'ne sıçramış olduğu akla gelmektedir.
Fakat cami, 27 Zilhicce 1241'de ikinci Hocapaşa yangınında ciddi şekilde harap olmuş ve kapısı üstünde ta'lik hatla işlenen kitabede belirtildiği gibi II. Mahmud tarafından ihya edilmiştir.
Fatıma Sultan'ın ihya etti ruhun padişah
Buldu eski revnakın bu ma'bed-i ziba yine
Harf-i cevherdar ile İzzet dedim tarihini
Etti sultan camiin Mahmud Han ihya yine
1243-1827-28.
Hadikatü'l-cevami'm bir yazma nüshasındaki derkenarda bu husus şu kayıtla desteklenir:
''Ba'de'l-harik Haremeyn Hazinesi'n'den bina ve imar olunmuştur, 1245.
Fatma Sultan Camii 1280'den sonra 1863-64 Ahmed Ziyaeddin Gümüşhanevi'nin kurduğu, Nakşibendi tarikatının Halidi koluna bağlı bir tekkenin merkezi olmuştur.
Burası, tekkelerin 1925'te kapatılmasına kadar İstanbul'un en başta gelen tarikat merkezlerinden biri olmuştur.
1956-1957 yıllarında imar adı altında yapılan yıkımlarda cami de birkaç gün içinde yıkılıp ortadan kaldırılmıştır.
DİA, c.12
