Halid b. Velid...

Basra'nın kurulacağı bu liman şehrini küçük bir çatışmadan sonra fethetti. 

Fırat nehrinin güney istikametinden batıya doğru, Nehrülmerre ''Nehrülmürre'' diye bilinen ırmağın yanındaki büyük bir kaleyi cizye ödemelerini şart koşarak barış yoluyla ele geçiren Halid bölgenin idaresini Bekir b. Vail kabilesinden Kutbe b.Katade'ye bıraktı. 

Zendevend-Dürta ve Hürmüzcerd'i yine barış yoluyla, Ülleys'i ise, şehri teslim etmeyi reddeden Sasani kumandanı Caban'ın üzerine gönderdiği Müsenna kumandasındaki birliğin Nehrüddem mevkiinde kazandığı savaştan sonra ele geçirdi. 

Şehir halkı ile yıllık 1000 dinar ödemeleri şartıyla 

13 Eylül 633 tarihinde bir antlaşma yaptı. 

Yoluna devam ederken kumandanlığını Azadbih'in yaptığı bir başka Sasani hudud muhafaza birliğini mağlup ederek, Müsenna'nın ordugahının bulunduğu Haffan'a uğradı. 

Azadbih'in yenildiğini öğrenen Hire halkı,  

yüksek surlarla çevrili şehirde bulunan üç büyük kaleye sığındı. 

Halid kumandasındaki İslam ordusunun şehrin çevresinde atlarıyla görünmesi üzerine Hireliler, Sasan. tahtında oturan III. Yezdicerd'den yardım geleceğini ümit etmedikleri için teslim olmaya karar verdiler. 

Halid, kendileriyle, diğer birçok şart yanında cizye ödemeleri üzerine bir antlaşma yaptı. 

Hire'de bir müddet kalan Halid, şehrin çevresine ve Fırat'ı geçerek Sevad bölgesinde bulunan bazı yerlere akınlar düzenledi. 

Bu arada Banıkya ve Barüsma ile Fırat'ı Dicle'ye bağlayan iki büyük kanalın içinden geçtiği, Sasaniler'in mühim bir erzak ve silah ambarı olan Enbar şehrini barış yoluyla, ticaret kervanlarının uğradığı çok önemli bir menzil olan,  

Suriye Arabistan çölünün birleştiği yerde kurulmuş Aynüttemr'i savaşarak fethetti. 

Şehrin çevresindeki bazı bedevi kabilelerini tenkil etti. Böylece Basra körfezinden Aynüttemr'e Fırat nehri boyunca uzanan toprakların İslam devleti sınırlarına katılmasını sağladı.

Hz. Ebu Bekir Hire'de bulunan Halid'e yazdığı mektupta; Dumetülcendel'e giderek,  

Hz. Peygamber ile yaptığı antlaşmayı bozan 

Ükeydir b. Abdülmelik'in üzerine yürümesini,  

oradan da Suriye'ye geçmesini emretti. 

Halid Irak'ta yerine Müsenna b. Harise'yi bırakıp Dumetülcendel'e gitti, burayı ikinci defa fethetti ve Ükeydir'i öldürdü. 

Burada iken halifenin emir ve ahidnamesini ihtiva eden yeni bir mektubunu alınca 70 mil uzaklıkta ve kuzeybatı istikametindeki Kelb kabilesinin suyu olan Kurakır'a gitti. 

Hıristiyan Gassaniler'in askeri karargahları olan Mercirahit'e saldırarak onları mağlup ettikten sonra 23 Nisan 634 Busra'ya indi. 

Burada Hz. Ebu Bekir'in Suriye fethi için göndermiş olduğu Ebu Ubeyde b. Cerrah, Şürahbil b. 

Hasene ve Yezid b. Ebu Süfyan ile buluştu. 

Halid b. Velid'in kumandası altında birleşen İslam ordusu kuzeye doğru ilerledi ve Amr b. As ile Ecnadeyn'de buluştu. 

Halid, Bizans İmparatoru Herakleios'un kardeşi Theodoros kumandasındaki 80.000 kişilik ordu ile yapılan ve müslümanlara Filistin ve Suriye kapılarını açan Ecnadeyn Savaşı'nda büyük bir zafer kazandı. 

Bozulup, Fihl'e kaçan Bizans ordusunu takip eden Halid, 23 Ocak 635 tarihinde vuku bulan Fihl Savaşı'nda da üstün geldi. 

Dımaşk'a sığınan Bizans ordusunun ardına düşerek şehri, Eylül 635'te fethetti. 

Fetihten bir yıl sonra Bizans ordusuyla Suriye'de son defa yapılan Yermük Savaşı'nı da kazandı. 

Bu sırada elden çıkan Dımaşk şehrini ikinci defa fethetti. 

Bu fetih esnasında yeni halife Hz. Ömer Halid'i azlederek, yerine Ebu Ubeyde'yi başkumandanlığa tayin etti. 

Halid bundan sonra Humus, Hama, Şeyzer ve Kınnesrin gibi şehirlerin fethine Ebu Ubeyde'nin emri altında iştirak etti. 

Halid'in kabiliyetini, askeri dehasını takdir edip görüşlerine daima itibar eden Ebu Ubeyde fetihler esnasında onu yanından ayırmamış,  

öncü birliği kumandanı olarak kendisinden faydalanmıştır. 

Hz. Ömer Halid'i bir rivayete göre Ebu Ubeyde'nin vefatından sonra, diğer bir rivayete göre ise,  

638 yılında, ele geçirdiği ganimet mallarından bir kısmını şan ve şeref sahibi kimselere verdiği için azletmiştir. 

Ebu Ubeyde'nin vefatından sonra başka birinin emri altına girmeyen Halid b. Velid ömrünün geri kalan yıllarını geçirdiği Humus'ta öldü. 

Kabri oradadır.

Halid b. Velid'in hanımları ve çocukları,  

Suriye'deki veba salgınında ölmüş olan kırk kadar çocuğu olduğu rivayet edilir. 

Bunların en meşhuru birçok savaşa katılan Humus Valisi Abdurrahman'dır. 

Halid Hz. Peygamber'den on sekiz hadis rivayet etmiştir. 

Ona nisbet edilen ''mirseb, edlak, kurtubi'' adlı üç kılıç, Topkapı Sarayı Müzesi'nde muhafaza edilmektedir. 

Kaynak: DV. İslam Ansiklopedisi.