Gazel...
Divan Edebiyatı'nda en yaygın kullanılan nazım biçimlerinden biri olan gazel hakkında bilgi verilmiş, gazelin özellikleri ve türlerinden bahsedilmiştir. ''Güzellik, aşk ve aşk sebebiyle çekilen acılar, şarap, eğlence ve keyif alınabilecek her şey gazelin konuları arasında yer alır.
İslamın ilk yıllarında gazele gereken önem verilmemiştir, ancak sonraları hak ettiği yeri almıştır.''
Gazel kelimesinin aslı Arapçadan gelir.
Kelime anlamı olarak;
kadınlarla arkadaşlık ve sevgi kurmak olarak tanımlanan gazel edebiyat alanında ise güzellikten, aşktan ve içkiden bahsedilen küçük şiirlerdir.
Ozanların işlediği aşk konusu bazı zamanlarda
Tanrı aşkını, bazen de dünyevi aşkı temsil eder ama her iki durumda da aşık ozanlar için hayran oldukları güzellik ulaşılmazdır.
Gazelde en sık olarak bahsi geçen içki kırmızı şaraptır.
Gazel, Arap Edebiyatı'nda önceleri kasidenin tegaüzzül adı verilen bir bölümü iken,
daha sonra ayrı bir biçim olarak yazılır hale gelmiştir. Gazelin geçmişine bakılacak olursa,
ilk gazeli 530 yılında İmruü'l-Kays'ın yazdığı bilinmektedir.
İslam dininin ilk dönemlerinde pek fazla ilgi görmeyen gazel büyük de tepkiler toplamıştır.
Çünkü İslam dininden önceki ozanlar aşk duygularını dile getiren, kadın erkek eşitliğini savunan şiirler yazmaktaydı.
Fakat Müslümanlığa geçiş yapıldıktan sonra yeni dinin getirdiği sıkı ahlak kuralları yüzünden gazel tepki çekmiş ve toplumca yadırganmaya başlamıştır. Gazel yazan şairlerin de ağır cezalara çarptırıldığı bilinmektedir.
Gazel daha sonra İran Edebiyatı'nda oldukça ilgi görmüş, buradan da Osmanlı Edebiyatı'na geçiş yapabilmiştir.
Gazel, Güzellik, aşk ve aşk sebebiyle çekilen acılar, şarap, eğlence ve keyif alınabilecek her şey gazelin konuları arasında yer alır.
Bu konularda yazılmış Divan Edebiyatı nazım şekline gazel adı verilir.
Gazel denince akla ilk gelen divan şairleri;
''Fuzuli, Baki, Taşlıcalı Yahya ve Şeyh Galip gibi isimler gelmektedir.''
Gazel türleri arasında didaktik özellikte olanlar bulunsa da; sayıları oldukça azdır.
Ayrıca bu tür gazeller şiirsel özellikler açısından da zayıftır.
Nabi'nin yazdığı gazeller bunlara örnek verilebilir. Gazelden bahsedilince akla ilk önce âşık şiiri gelir. Halk şiirindeki koşma nazım türüne benzerler.
Gazellerin beyit sayısı 5 ila 25 arasında değişiklik gösterir.
En sık olarak 5, 7 ve 9 beyitlik gazeller yazılmaktadır.
Gazelin ilk beyiti kendi arasında bir kafiyeye sahiptir. Bunun dışında gazelin kafiye düzeni şu şekildedir;
da, ca, ba, aa…
Gazellerin ilk beytine matla adı verilir.
Matla doğuş yeri olarak da bilinir.
Gazellerin son beyitine makta adı verilir.
Makta bitiş yeri olarak da bilinir.
Gazelin sahibi şair, gazelin bir beyitinde kendi ismine yer verir.
Bu beyite taç beyit adı verilir.
Gazel içerisinde bulunan en güzel beyitin ismi beytü'l-gazeldir.
Aynı zamanda Şah beyit olarak da bilinir.
Gazelin tamamında bulunan bir anlam bütünlüğü yoktur.
Gazelin her beyiti kendi içerisinde bir anlam bütünlüğüne sahiptir.
Gazelin tamamında aynı konudan söz ediliyorsa; bu tür gazellere yek-ahenk gazel adı verilir.
Gazelin tamamı aynı güzellikte söyleniyorsa;
bu gazeller yek avaz gazeldir.
Divan edebiyatına mensup şairler,
sahip oldukları tüm maharetleri gazel türünü işlerken meydana çıkarırlar.
Gazel yazmış bir şair, büyük bir şairdir.
Matla beyitinden sonraki beyitlerde mısraları ortadan ayrılmış gazeller vardır.
Böyle durumlarda gazelde iç kafiye durumu söz konusudur. İç kafiyeli gazellere musammat gazel adı verilir.
Gazel nazım türü, aruz ölçüsü ile yazılmaktadır.
