MEDENİYETLER BEŞİĞİ: ANİ HARABELERİ

Türklerin Anadolu'da ele geçirdiği ilk kent olan Ani'nin tarihi milattan önce 3 binli yıllara dayanıyor. Binlerce yıldan beri yan yana duran cami, kilise ve zerdüşt tapınağı insanı fazlasıyla şaşırtıyor.

----------------------------------

TÜRKİYE-Ermenistan sınırında yer alan, Kars'ın Arpaçay ilçesi yakınında bulunan ve UNESCO Dünya Miras Listesi'nde "Medeniyetler Beşiği", "Dünya Kenti", "Binbir Kilise" ve "40 Kapılı Şehir" olarak da adlandırılan Ani Antik Kenti ülkemizde mutlaka gezilmesi gereken ilk 10 yer arasında.

Ani Ören Yeri, 961-1045 yılları arasında Pakraduni Hanedanlığı döneminde Ermeni hükümdarlarına başkentlik yaptı. 11. ve 12. yüzyıla ait İslam mimarisi eserlerini de bünyesinde barındıran antik şehir, 15 Temmuz 2016'da UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girdi. İlk yerleşim M.Ö 3 binli yıllara dayanıyor. Saka Türkleri, Sasaniler, Bagratlı Krallığı, Bizanslılar, Şeddat Oğulları Beyliği, Anı Gürcü Atabeyleri, Harzemşah Devleti, İlhanlılar, Selçuklular, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Osmanlı Devleti ile Rusların hüküm sürmüş burada.

TÜRKLERİN İLK CAMİSİ

Şeddadoğullarından Ebul Şüca Manuçehr tarafından 1072 yılında yaptırılan Ebul Menucehr Camisi Türklerin Anadolu'daki ilk camisi. Üç nefli caminin özellikle tavanı zengin Selçuklu motifleri ile süslü. Caminin gözcü kulesi olarak kullanılan 99 basamaklı minaresi Ani'nin çağlar boyu süren önemli konumuna işaret ediyor. Hıristiyanlar için önemli bir ibadet yeri sayılan Tigran Honents Kilisesi'nin koruma amaçlı restorasyonu yapılarak turizme açıldı.

90'larda yaşanan deprem nedeniyle Büyük Katedral ağır hasar görmüş. Aziz Prkicth veya diğer adıyla Keçel Kilisesi de yıldırım düşmesiyle yarısını kaybetmiş. Ancak Keçel Kilisesi tüm heybetiyle karşınızda duruyor.

Harabelerin bulunduğu yerde Arpa Çay, Türkiye ile Ermenistan'ı bir birinde ayırıyor.

İPEK YOLU'NUN KÖPRÜSÜ

ŞEHRİN ticari açıdan adeta bugünün İstanbul'u kadar gelişmiş olmasını sağlayan şey ise, İpek Yolu'nun kuzey kanadından Arpa Çay üzerinde köprü durumunda olması. Ayrıca İpek Yolu'nun güney kanadının Bagrat yönetimi ile Cenevizliler arasında süren savaşlar yüzünden güvensiz olması nedeni ile kervanlar Ani'den geçiyormuş. Bu durum şehrin refahına büyük katkıda bulunuyormuş.

Bagratlı krallar II. Smbat ve I. Gagik döneminde şehir surları onarılıp geliştiriliyor, birçok kilise inşa edilerek şehrin nüfusu yüz bine ulaşıyor. Ani çevresinde yaşayan yakın köylülere sorarsanız bu nüfusun en az yarım milyon olduğu söyleyenler dahi var. Bagratlı krallarla Ani altın çağını yaşarken "Kırk kapılı ve bin bir kiliseli Şehir" olarak anılmaya başlıyor.

TÜRKLERİN İLK ŞEHRİ

SULTAN Alparslan tarafından 1064 yılında 25 günlük bir kuşatmadan sonra fethedilen Ani, Anadolu'da Türklerin ilk ele geçirdiği şehir unvanını alıyor. Alparslan şehir yönetimini bir Türk boyu olan Şeddadilere veriyor.

Depremde tahrip olan şehir tepeden tırnağa onarılıyor ve ikinci bir yükseliş yaşıyor. Şehir Malazgirt Savaşı'ndan yedi yıl önce ele geçirildiği için, hazırlık safhası ve geri karakol olma özelliği ile Malazgirt Zaferi'ne büyük katkıda bulunuyor.

RUSLARIN TALANI!

BÖLGE, 93 Harbi olarak bilinen Osmanlı-Rus Savaşlarında 40 yıl Ruslar'ın hakimiyetinde kalıyor. St. Petersburg Çarlık Üniversitesi'nden Prof. Marr tarafından 250 kişilik bir grup ile şehirde kazı yapılıyor ve ne yazık ki, taşınabilir bütün eserler ve birçok fresk Rusya'ya götürülüyor.

Ani'nin öyküsü bununla da bitmiyor. Ani bütün bu tarihinin altında birde yar altı şehri saklıyor. Halk buraya "Gider-Gelmez" diyor. Ani sanki Yunanlı ozan Kavafis'in "Kent" adlı şiirinde ki dizeleriyle sesleniyor bize;

"Yeni bir ülke bulamazsın, başka bir deniz bulamazsın. Bu kent arkandan gelecektir. Sen aynı sokaklarda dolaşacaksın. Aynı mahallede kocayacaksın. Aynı evlerde kır düşecek saçlarına. Dönüp dolaşıp bu kente geleceksin sonunda. Başka şey umma!"

YEDİ GİRİŞİ VAR

ANİ surlarının uzunluğu 4 bin 500, yüksekliği ise 8 metre. Üzerinde kükreyen bir aslan kabartması ve Manuçehr tarafından koydurulan kitabenin bulunduğu Orta Kapı (Aslanlı Kapı) yedi girişi bulunan kentin görkemli kapılarından biri. Kuzeydeki bu kapının sağında, iki dairesel planlı burç ile korunan Çifte Beden Kapısı (Kars Kapısı), solunda ise taştan satranç tahtası bezemeli Hıdırellez Kapısı yer alıyor.

Acemoğlu ve Mığmığ deresi (Tatrcık) Kapıları doğuya, Arpaçay'a açılıyor. Arpaçay yönüne açılan bir diğeri de Divin Kapısı. Arpaçay'ın karşı kıyısına ulaşan eski kervan yolu (İpek Yolu) buradaki köprüden Divin Kapısı'na ulaşıyor. Suyolu Kapısı ise, kentin batıya açılan tek kapısı. Arpa Çay ve Alacasu vadilerine hakim yüksek bir kayalık üzerinde kurulan kentin en yüksek kesiminde ilk kez Urartuların yerleştiği iç kale bulunuyor.

YORUM

Her şey çok güzel. Tenkit edilecek tek şey yaşlı ve sakat insanların o kadar geniş alanı yürüyerek gezemeyecek olmaları. Bunun için artık golf arabası türü çevreye zarar vermeyecek değişik taşıma araçları düşünülmeli. Mağaraların bulunduğu kesime gitmek adeta imkansız. Sadece uzaktan izlenebiliyor.

NASIL GİDİLİR?

ÖNCEDEN yer ayırtarak eğer şansınız varsa rötar yapmadan 24-25 saatlik Doğu Ekspresi ile Kars'a yolculuk mükemmel olur. Havayoluyla Kars'a gelenler için şehir merkezine servis var. Kars merkezde Gazi Ahmet Muhtar Paşa Konağı önünden sabah 09 ve öğlen 13'de olmak üzere günde iki sefer otobüs ile Ani Harabelerine varmak mümkün. Mesafe 42 kilometre. Özel araçlarıyla gidecekler için trafik levhaları yardımcı oluyor. Ani Harabeleri'nde Müzekart geçiyor.

NEREDE KALINIR?

HARABELER civarında yer yok. Kars'ta konaklama alternatifi daha fazla olmakla beraber fiyatları beklendiğinden yüksek. Bunun için Öğretmenevi veya Polis Evi tercih erilebilir. Her ikisi de kaliteli.

NE YENİR?

KARS'ın en meşhur yemeği kaz dolması. Yalnız çok pahalı ve aşırı tuzlu. Evelik Aşı ve Isırgan Otu Çorbası, Hangel (Hıngel) Kars yöresine özgü kıymasız, elle açılan hamurun küçük kareler şeklinde kesilerek yapılan mantı. Hem Kars ve hem de Azerbaycan mutfağından olan bol yağlı, koyun etli, nohutlu karışım güveçte pişirilen piti. erişte pilavı, haşıl, katmer, tencerede şiş kebap, elma dolması, umaç helvası, bal ve Kars kaşarı.