FENARİ İSA CAMİİ...

İstanbul’da XV. yüzyıl sonlarında camiye çevrilen eski bir Bizans kilisesi. Fatih ile Çapa semtleri arasındaki Yenibahçe vadisinde Vatan caddesi kenarında bulunmaktadır. Geç Roma çağına ait bir mezarlık arazisi üzerinde, İmparator VI. Leon döneminde donanma kumandanı Konstantinos Lips tarafından kurulan manastırın kilisesi olarak inşa edilmiştir. Manastır Moni tu Libos olarak adlandırılmış ve imparatorun da katıldığı açılış töreni 907 Haziranında yapılmıştır.

XIX. yüzyılda İstanbul’un Bizans dönemi eski eserleri üzerinde çalışma yapanlar, bu manastırın Fâtih Camii yerinde olan On İki Havâri Kilisesi’ne yakın olduğunu göz önünde tutarak, Fâtih Külliyesi’nin dârüşşifâsının sonraları Demirciler Mescidi olarak adlandırılan mescidinin Libos Manastırı kiliselerinin kalıntısı olduğunu sanmışlardır. Türk araştırmacıları tarafından da benimsenen bu görüşün doğru olmadığı ve Libos Manastırı ile kilisesinin Fenârî Îsâ Camii ile aynı yapı olduğu anlaşılmıştır.

Kilise Hz. Meryem’e sunulmuştu. Binanın dışındaki bir silme üzerinde bulunan kitâbede bu dinî yapının ‘’lekesiz’’ Meryem’e ithaf edildiği okunduğundan bu defa yine yanlış teşhis yapılarak bazı Bizans kaynaklarında adı geçen Panakhrantos Kilisesi ve Manastırı’nın burası olduğu sanılmış, fakat bu kelimenin sadece sıfat olarak kullanıldığı ve gerçek Panakhrantos Kilisesi’nin Ahırkapı çevresinde bulunduğu ispatlanmıştır.

Sonuç olarak Libos Manastırı Kilisesi’nin ‘’Fenari İsa Camii’ne’’ çevrildiği kesinlik kazanmıştır. Hıristiyanların bu dinî tesisi ne zaman boşalttıkları kesin olarak belli değilse de II. Bayezid döneminde şehirdeki terkedilmiş Bizans kiliselerinin ‘’şenlendirilmesi’’ sırasında burasının Fenârîzâdeler’den Kazasker Alâeddin Ali Efendi tarafından XV. yüzyıl sonlarında mescide çevrildiği bilinmektedir.