"Emir: Türk İmparatoru Mehmet'in Hayatı ve Fetihleri" (Amyris, de vita et gestis Mahometi Turcorum imperatoris) adını taşıyan eser, şair ve tarihçi Gian Mario Filelfo tarafından 1475'te kaleme alındı.
Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Filiz Barın Akman ile akademisyen yazar Beyazıt Akman, Türkçe veya İngilizceye bugüne dek çevrilmeyen ve herhangi bir akademik incelemeye de konu olmayan eserin keşfini, özelliklerini ve mevcut çalışmaları AA muhabirine anlattı.
"Bu eserin Bellini'nin Fatih portresinden hiçbir farkı yoktur"
Batı'daki Türk ve İslam algısı üzerine eşi Filiz Barın Akman ile çalışmalar yürüttüklerini belirten Beyazıt Akman, "Biz sürekli yeni kaynaklar bulmaya çalışıyorduk. Araştırmalarımızda birkaç sefer bu esere ve yazara atıfta bulunulduğunu gördük ama eseri hiç görmemiştik. Bu esere yapılan atıflar da atıf üzerinden atıf veriyordu. Eseri baştan sona okuyup yorumlayan bir çalışmayla karşılaşmadık." dedi.
Beyazıt Akman, eserin 1978'de İtalya'da basılmış bir tıpkı basımın ellerinde bulunduğunu söyleyerek, orijinal Latince el yazmasına da İsviçre'nin Genevre şehrindeki Bibliotheque de Geneve kütüphanesinden ulaşmaya çalışacaklarının altını çizdi.
Öncelikle eserin tercümesinin yapılacağına dikkati çeken Beyazıt Akman, şunları kaydetti:
"Şimdiye kadar, değil Türkçeye, pek çok dile çevrilmiş ve pek çok çalışmaya da konu olmuş olması gerekirdi. Düşünebiliyor musunuz, bir İtalyan 15. asırda Fatih Sultan Mehmet'e 5 bin satırlık eser yazmış, hiçbir dile çevrilmemiş. Adamlar adeta bir sır gibi saklamış. Bu eser, Müslüman Türk bir hükümdar değil de, bir Hristiyan imparator hakkında yazılmış olsaydı, eminim şimdiye kadar Homeros'un İlyada'sı ve Virgil'in Aeneid'ı gibi klasik epikler arasında anılırdı. Bunu kütüphanelerinin arşivlerine hapsetmişler.
Eserin şimdiye kadar bu derece bilinmemesinde hiç şüphesiz oryantalist tarih yazımının büyük etkisi var. Biz önce bu eseri Türkçe ve İngilizceye kazandırmak, sonrasında ise analiz etmek istiyoruz. Neden 5 asırdır kimsenin ilgisini çekmemiş, gizli kalmış bilemiyorum. Hiç şüphesiz, bu eserin Bellini'nin Fatih portresinden hiçbir farkı yok. Birinin resim sanatıyla yaptığını diğeri edebiyatla yapmış. Eserin güncel çevirileriyle hem kendi insanımıza, hem de diğer kültürlerin erişimine sunulması büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmayla bu eksikliği gidermeyi hedefliyoruz."
Eser Fatih'in bir centilmenliği neticesinde ortaya çıkıyor
Dr. Öğr. Üyesi Filiz Barın Akman ise 4 bölümden oluşan eserin yazılma hikayesini şu sözlerle aktardı:
"Fatih İstanbul'u fethedince alınan esirler arasında Othman Lillo Ferducci of Ancona isimli Çanakkale’de ikamet eden Venedikli bir tüccarın kayınbiraderi de vardır. Tüccar, Sultan'a mektup göndererek akrabasının salıverilmesini rica eder. Fatih de herhangi bir fidye talep etmeden savaş esirini salıverir. Fatih'in bu centilmen hareketinden etkilenen İtalyan tüccar, Türk devletinin kurucusu olan Osman ismini bu yakınlığın göstergesi olarak ismine eklemiştir. Arkadaşı olan Rönesans şairi, 1426 İstanbul Pera doğumlu Gian Mario Filelfo'dan Fatih Sultan Mehmet ile ilgili, onun başarıları ve fetihlerini anlatan bir epik şiir yazmasını ister. Amacı Sultan’a teşekkür edip, ona olan teşekkürlerini ifade etmektir."
Eserin Latince aslından Türkçe ve İngilizce çevirilerinin, detaylı edebi okumalar ve tarihsel bağlam açıklamaları eşliğinde okurların dikkatine sunulacağını kaydeden Filiz Barın Akman, birkaç ay içinde, kitabın raflardaki yerini almasını hedeflediklerini dile getirdi.
Kitap, "Emir: Fatih’in Beş Asırlık Epiği" başlığıyla Kopernik Yayınları tarafından yayınlanarak okurların beğenisine sunulacak.
