Bir adamın gözü ağrıyormuş. Bir baytara giderek, ''Beni tedavi et'' demiş.
Baytarda hayvanların gözüne sürdüğü ilacı bu adamın da gözüne sürmüş. Adamın gözü kör olmuş; Hakime gidip şikayet etmiş. Hakim, Hiç bir ceza ve diyet lazım gelmez. Çünkü eşek olmasyadın baytara gitmezdin'' demiş.
Hakimin sözünden maksat şudur: Bir kimse denenmemiş mühim bir iş bursa, hem pişman olur, hem de akıllılar indinde aptal sayılır.
KIT'A: Aklı başında insan, soysuz kimseye tehlikeli işler vermez ve gördürmez. Hasırcı da bir doku macıdır, ama onu ipekli tezgahının başına geçirmezler.
HİKAYE: Büyüklerden birinin değerli bir oğlu vardı. Allah'ın rahmetine kavuştu. Kendisine dediler ki; Mezar taşına ne yazalım? Şu cevabı verdi: Kur'an'ı Kerimin ayetleri o kadar mukaddes muazzam, şerefli ve yüksektir ki, bu gibi yerlere yazılmaz. Çünkü zamanla silinir ve halk üzerinden gelip geçer, Köpekler siğerler.
Yazmak zaruri ise, şu iki beyt yeter. Onu yazınız: '' Bağ ve bahçelerde yeşillikler bitince gönlüm ne kadar hoşlanırdı;..! Dostum! Baharda ziyaretime gel de, toprağımdan fışkıran yeşilliği gör...''
HİKAYE: Bir abid, zenginlerden birinin evine gitmiş. Bakmış ki adam bir kölenin elini, ayağını iyice bağlamış ona işkençe ediyor. Abid ona demiş ki, ''Be adam! Allah senin gibi bir mahluk olan şu kulu sana esir etmiş, senin hakimiyetin altına vermiş. Seni ondan daha efdal kılmıştır. Cenabı Hakkın bu nimetine şükretBu köleye bu kadar cefa çektirme. Bir de bakarsın ki, kıyamet günü Allah'ın indinde senden daha makbul olur.O zaman sen mahçup olursun''.
MESNEVİ: Köleye öfkelen me, onun kalbini kırma. Sen onu on dirheme satın aldın. Ama kudret eliyle onu sen yaratmadın ki. Bu hakimiyet, bu kibir ve azamet, bu hiddet ve şiddet ne kadar sürer? Onun senden büyük bir efendisi '' ALLAH'I '' vardır.
Ey filan kölenin, falan cariyenin efendis! unutma!''.... Nesir: Peygamber efendimiz sav şöyle buyurdu: '' Kıyamet günü en büyük hasret bir efendinin hasreti ki kölesini iyi insan olduğu için Cennete ve kendisini fena bir adam olduğu için Cehenneme götürürler.''
BEYT: Doğruluğundan şüphe ettiğin sözü söyleme. İyi karşılık alamayacağını bildiğin lafı da deme.
KIT'A: Senin boyunduruğun altında altında, emrine tabi ve hizmetine amade köleye lüzumsuz yere ve haddinden fazla öfkelenme. Mahşer günü köle azad olur, serbest bırakılır ve onun efendisi olan sen, zincire vurulursa bu, senin için en büyük rezilliktir.
