Osmanlı tıbbı...

15.yüzyıl.Osmanlı tıp tarihi üç dönemde incelenmektedir.

Klasik Dönem, 1450-1730; İslam tıp teorisine dayalı çalışmaların yapıldığı, külliyelerin parçası olan büyük darüşşifaların açıldığı bir dönemdir. Osmanlılar ilk hastaneyi 1399'da Sultan Orhan zamanında Bursa'da yapmışlardır. ''Yıldırım Darüşşifası''.

İlk başhekimi; Tabib Hüsnü'nün olduğu hastahanenin bir baştabibi, yardımcısı, tabibi, cerrahı ve göz hekimi ve çeşiti personeli vardı. Dönemin önemli hekim ve cerrahlarından biri Şerafeddin Sabuncuoğlu; 1386-1470 eğitimini 1308'de insa edilmiş olan Amasya Darüş-şifası'nda tamamlamıs aynı yerde hekimlik yapmış ve eserlerini de burada yazmıştır. Eserlerinde tedavi metodlarını en ince ayrıntısına kadar vermis olan Sabuncuoğlu'nun ''Kitabü'l-Cerrahiyyetü'l-Haniyye'' adlı eseri, Osmanlılarda kaleme alınmıs tek resimli cerrahi eseridir.

Fatih Sultan Mehmed Han devri, tıbbı faaliyet ve gelişmeler bakımından önemli bir devirdir. Fatih, sağlık işlerini organize eden ve o günün şartlarına göre çok ileri bir zihniyetin anlayışı olduğu anlaşılan Hekimbaşılık; ''Reisu'l-Etibba'' mües-sesesini kurarak, başına; Kutbeddin Ahmed'i getirmisti.'' Sultan Fatih'in oğlu II. Bayezid ise, Edirne'de Kirişhane Mahallesi'nde bir cüzamhane ile akıl hastanesi yaptırmıştır. Evliya Çelebi, Seyahatname adlı eserinde Fatih, Süleymaniye, Sultanahmed hastahanelerini anlatır.

Bu dönemin tabipleri ameliyatlar yapabilmekteydi.

Örneğin nebati ''bitkisel tıp'' meşgul olan Altunizade'nin idrar darlığı çekenlere başarılı sonda ameliyatları yaptığını Şakaik-i Numaniye'den ögrenmekteyiz.

Batıya Açılış ve Modernleşme Dönemi:

1827'de Mustafa Behçet'in çalışmalarıyla kurulan Tıbhane-i Amire ve 1839'da kurulan Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane dönemin önemli tıp eğitimi kurumlarıdır.

Batı'da bilimin son derece ilerlediğini ve Osmanlıların çok geri kaldığını düşünen II.Mahmut, tercüme ile vakit kaybedilemeyeceğini söyleyerek, hekimliğin Fransızca okunmasını emretmiştir. 1827'de ordunun tabib ve cerrah ihtiyaçlarını karsılamak amacı ile Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi'nin önderliğinde Tıphane-i Amire adında bir tıp mektebi açılması yolundaki çalışmalara baslanmış. Mustafa Behçet Efendi, bu mektebin ilk nizamını hazırlamıs ve Türkiye'de modern tıp mektebinin kurucusu olmustur. Gülhane bahçesinde bulunan binalarda faaliyetine başlayan Tıphane-i Amire'yi aynı yıl Şehzadebaşı'nda açılan Cerrahhane takip etmiştir. 1831-1832 tarihlerinde Cerrahhane, Topkapı Sarayı bitişiğindeki bir binaya nakledilmiştir. 1836'da iki mektep birleştirilmiş, 1839'da da Gülhane'den Galatasaray'a taşınmış ve mektebin başına Avustruyalı doktor C. Ambroise Bernard getirilerek mektebin adı; ''Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane olarak değiştirilmiştir.''

Eserler:

Osmanlı döneminin ilk Türkçe telif tıb kitabı olarak kabul edilen "Havasu'l-Edviye'yi'' te'lif eden İshak b. Murad ile Amasya Hastahanesi başhekimi Sabuncuoğlu Şerafeddin ve Sultan II. Murad adına 1437'de; "Zahire-i Muradiye" adlı büyük tıp kitabını yazan Sinoplu Mü'min b. Mukbil, sonradan Osmanlı Devleti'ne gelip hizmet eden tabiblerdir.

Osmanlı'da yazılan bazı tıp eserleri ve yazarları şunlardır:

Ahmedi; Tervihu'l-Ervah, Müntehab-i Şifa

Hacı Paşa; Kitabu'l-Feride, Kitabu's-Saade ve'l-İkbal, Kitabu't-Ta'lim, Şifau'l-Eskam ve Devau'l-Alam, Müntehab-i Şifa

Şeyhi; Kenzu'l-Menafi

Mü'min b. Mukbil;Kitabu't-Tıb, Miftahu'n-Nur ve Hazainu'ş-Şurur, Zahire-i Muradiye

Akşemseddin; Kitabu't-Tıb, Maddetu'l-Hayat

Şerafeddin Sabuncuoğlu; Cerrahiye-i İlhaniye, Mücerrebname

Bedr-i Dilsad; Kehhalname, Kemalname, Muhtasaru't-Tıb

İbn-i Şerif; Yadigar-ı İbn-i Şerif

Mehmed b. Lütfuullah; Müfredat-i Tıb

Şükrullah Şirvani;İlyasiye fi't-Tıb

Kaysunizade Mehmed;Tıb Mecmuası