Yezidiler ve İnançları...
Yezidilerin Kimliği; Arap, Kürt ve Asur kökenli oldukları ileri sürülmektedir.
Çeşitli kültürlerin birbirlerine karıştığı Ortadoğu'da ulusal kimlikleri olmayan İran'daki Bahailer, Lübnan'daki Dürziler ve Maruniler gibi Yezidiler de dini bir cemaattir.
Yezidi inancının, Hariciliğin İbadiye kolundan ayrıldığı söylenen Yezid bin Ebi Uneyse'ye dayandığını ileri sürenler olduğu gibi Yezidi adının eski İran inançlarındaki, İyilik Tanrısı İzd ya da Yeda'dan geldiğini de savunanlar vardır.
Ancak Yezidliğin, Emevi soyundan ünlü mutavassif Şeyh Adiy bin Musafir'le olan ilişkisi ise, tartışmasızdır.
Yezidilik inancının öncülü Şeyh Adiy'in Adaviler ''Adaviyye'' tarikatıdır.
Yezidilerce, Yezidi inanç sisteminin kurucusu ve peygamber olarak kabul edilen Şeyh Adiy Bin Musafır, aslında Kadiri tarikatının kurucusu Abdülkadir Geylani ile birlikte İslam alimi İmam Gazeli'den ders almış;
Müslüman inançlı bir sufi olarak kabul edilmektedir.
1072 yılında Lübnan'da Baalbek'te doğan Şeyh Adiy, 1116 yılındaki Mekke'ye hac ziyaretinden sonra öldüğü 1162 yılına kadar Laleş Vadisi'ndeki,
''Kuzey Irak'taki Duhok İli'nin yaklaşık 29 km. doğusunda, Musul'un da 57 km. kuzeyindedir''. Eski bir Hıristiyan manastırını dergaha çevirerek mürit yetiştirmiştir.
Adiy bin Musafir 1162 yılında öldüğü zaman Laleş'teki dergahına gömülmüş ve türbesi çok geçmeden hac ziyareti için gelinen tapınağa dönüştürülmüştür.
Tarikat ise, Adavilik ve bilahare Sehbetilik diye adlandırılmıştır.
Adaviliğin antik inançlarla sentezlenmesi ve Hakkari yöresindeki aşiretler arasında yaygınlaşması, tarikatın başına geçen Şeyh Adiy'in torunu Hasan bin Adiy döneminde olmuştur.
Moğolların bölgeyi istilasından sonra 13 ve 14. yy.da bölgedeki otorite boşluğundan yararlanan Yezidilik faaliyeti, Musul, Hakkari, Botan çayı yöresi, Cizre, Nusaybin, Mardin, Van ve Urmiye'deki aşiretler arasında kök salmıştır.
YEZİDİ İNANÇLARI:
Yezidilik; Eski putperestliğe, Zerdüştlüğe ''iyilik ve kötülüğün mücadelesi'', Maniliğe; ''İrfan'', Yahudiliğe ''Beslenme ile ilgili hükümler, haram yiyecekler'', Hıristiyanlığa; ''Vaftiz, nikahta ekmek ve şarap ayini, evlenmelerde kiliseleri ziyaret, şarap içmek'', İslamiyet'te; ''Sünnet, oruç, kurban, hac, mezar taşlarında İslam'i kitabeler''
Sufi-Rafiziliğe; ''İnancın gizliliği, vecd, şeyhe saygı'', Sabiiliğe; ''tenasuh ve ruh göçü'', Samaniliğe; ''gömme adeti, rüya tabiri ve dans'', Paganizme; ''Ay ve güneşe tapma'' ait Bazı unsurları ihtiva eden ve kökeni yeterince açık olmayan bir inanç sistemidir.
Yezidilik inancında Tanrı; dünyanın koruyucusu değil sadece yaratıcısıdır. O, faal değildir ve dünya ile ilgilenmemektedir.
Tanrı iradesinin faal ve yürütücü uzvu, Tanrı'nın ikinci şahsiyeti olan "Melek Tavus"tur.
Melek Tavus, Tanrı ile bir, çözülmez bir şekilde Tanrı'ya bağlıdır.
Ancak Yezidi inancında, Tanrı ile insan arasında vasıta olarak hizmet gören ilahlar bulunmaktadır.
Yezidiler, dışarıdan anlaşıldığı manada ne cehenneme, ne cehennem azabına ne de şeytana inanırlar. Yezidi inancına göre; ruh, ölümden sonra başka gövdelere geçerek varlığını sürdürmektedir. Güneş, ay ve yıldızlar ışık saçtıklarından dolayı kutsaldır.
Yezidiler; her çağda yeni bir peygamber gönderileceğine, her yerde bulunan Melek Tavus'un bütün Yezidileri koruyacağına ve kurtaracağına inanmaktadırlar.
Yezidiler; Tanrı-melek mertebesine koydukları "şeytan"ın adını anmadan, onun için "İsmi güzel melek" derler.
Ayrıca; "kaytan, ser, melun, lanet" gibi kelimeleri de kullanmazlar. Yezidiler için ateş, nur yani ışık saçan bir kaynak olduğu için kutsaldır, ona asla tükürülmez.
Yezidiler bazı renkleri tercih ederler.
Beyaz, kahverengi, kırmızı, yeşil ve siyah kutsal sayılmakta mavi renge ise, itibar edilmemektedir.
YEZİDİLERDE İBADET:
Yezidilerin yerine getirmeleri şart olan dini vecibeleri; şahadet, namaz ''ibadet'', oruç, zekat ve hacdır. Onlara göre tanrının birçok ismi vardır. Bunların en güzeli ve en çok kullanılanı "Hüda" olanıdır.
NAMAZ:
Namaz ''İbadet'' Yezidilerde yılda bir kez Laleş'te Şeyh Adiy'in türbesine yapılan hac esnasında gerçekleştirilen toplu ibadetin haricinde toplu ibadet etme yoktur.
Namaz; sabah ve aksam kılınır. Namazdan önce eller ve yüz yıkanır. Sabah namazı için dışarıya çıkılarak güneşin sarılığı belirgin olduğunda güneşe karşı ayakta durulup üç defa eğilmek ''rükua varmak'' suretiyle dua okunur.
Aksam namazında da yine dışarıda güneşe karşı durularak dua okunur.
ORUÇ:
Oruç, Yezidilerde genel ve özel olmak üzere iki tür oruç vardır:
1. Genel Oruç
Eylül ayının 3 ile 5 inci günleri arasında tutulan bu oruca Yezit orucu da denilmektedir.
Ayrıca Hızır İlyas için üç gün oruç tutmak da Yezidi geleneklerindendir. Yezidi inancına göre, Allah üç gün oruç tutulmasını emretmiştir.
ZEKAT:
Yezidilerde zekat müritlerin gelirlerinin % 10'u şeyhlere, % 5 pire ve % 2.5'ini fakire vermekten oluşur
HAC:
15-20 Eylül tarihleri arasında Irak'ta bulunan Şeyh Adiy'in mabedine yapılan hac, Yezidiler için yapılması şart olan dini ve milli bir vazifedir.
Şeyh Adiy'in sandukasını üç kez tavaf edip kaideye yüz süren her Yezidi, hacı olmuş sayılır.
Yezidilerin Kitab-ı; ''Kitab-i Celve'' ve Mashaf-i Res ''Mushaf-i Res- Kara Kitap'' olmak üzere iki mukaddes kitabı vardır.
Kitapların yazım dili kürtçedir.
Kaynak: dünyayezidili.com-yezidilik.
