Medrese...
Medrese, Müslüman ülkelerde orta ve yüksek öğretimin yapıldığı eğitim kurumlarının genel adı. Medrese kelimesi Arapça ders kökünden gelir. Medreselerde ders verenlere; "müderris", onların yardımcılarına; "muid", okuyanlara; "danışmend", veya "talebe" adı verilir.
Türk İslam devletlerinde medrese geleneği Karahanlılarla başlar.
Ayrıca Karahanlılar medrese geleneği ile birlikte burslu öğrencilik sistemini başlatmışlardır.
F. Reşit Ünat'a göre ise, İslam'da ilk medrese;
''Büyük Selçuklu Devleti zamanında Alparslan'ın veziri Nizamülmülk tarafından açılan ve yine onun ismiyle anılan Nizamiye Medreseleri'dir.''
Medreseler, Selçuklular'la zirve yapar.
En kapsamlı, çok yönlü medreseleri Büyük Selçuklular açmıştır.
En büyük Nizamiye Medresesi, Selçuklu veziri Nizamülmülk tarafından Bağdat'a kurulmuştur. Budizm'deki dinsel eğitim kurumu Vihara'lardan etkilenilerek medreseler açılmıştır.
İlk medreselerde; ağırlıklı olarak Kuran, kıyas, icma, fıkıh, kelam gibi dini dersler okutulurken, Nizamiye medreselerinde hem pozitif bilimler hem de dini bilimler birlikte okutulmuştur.
Bu eğitim sisteminde batinilik ve şiilik arasında fikri mücadele amaçlanmıştır.
Selçuklular Anadolu'ya geldikten sonra çeşitli şehirlerde çok sayıda medreseler inşa etmişlerdir. Anadolu'da açılan ilk medrese Danişmentliler tarafından Tokat Niksar'da açılan Yağbasan Medresesi'dir.
Osmanlı Devleti'nin devrinde ilk medrese Orhan Bey zamanında 1330 yılında Orhan Gazi Medresesi adıyla İznik'te kurulmuştur.
Daha sonra Osmalı Devleti'nin sınırları genişlemesiyle beraber Bursa ve Edirne başta olmak üzere pek çok şehirde medreseler açıldı.
İstanbul'un fethinden sonra üst seviyedeki eğitim kurumları başkentte yoğunlaştı.
1331-1451 yılları arasında 82 adet medrese kurulmuştur.
1463-1471 yılları arasında kurulanlara Fatih medreseleri ya da; Sahn-ı seman medreseleri denilir.
1550-1557 yılları arasında kurulanlaraysa Süleymaniye medreseleri denir.
Osmanlı Devleti'nin ilk tıp okulu Darüttıp Süleymaniye medreselerinde yer almıştır.
Tıbbi bilgilerin uygulamalarının yapıldığı Darüşşifa ve diğer bazı bölümler olan Darülakakir ''Eczane'', Darüzziyafe, Tabhane ve İmarethane ilk kez Süleymaniye medreselerinde yer almıştır.
Tanzimat Döneminde yeni mesleki okulların açılması ile sadece din eğitimi verilen okullar haline getirildi. Osmanlı devletinin son döneminde medreselerin ders proğramında ve teşkilat yapısında yeni düzenlemeler yapıldı.
1914 yılında; ''Darü-l hilafeti-l Aliyye'' adı altında birleştirilen medreseler, Milli Mücadeleden sonra 03.03.1924 tarih ve 430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun birinci maddesi olan "Türkiye dahilindeki bütün müessesat-ı ilmiye ve tedrisiye Maarif Vekaleti'ne merbuttur" ifadesi ile Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlanmış ve zamanın Milli Eğitim Bakanı Vasıf Bey de 13.03.1924 tarihli genelgesiyle medreseler üzerindeki tasarruf hakkını kullanarak medreseleri kapatmıştır.
16. yüzyıla kadar medreseler arasında en yüksek konum; Ayasofya Medresesi'nde idi.
60 akçe ücretli müderrisler burada görev yapıyordu. Bunlara altmışlı deniyordu. Sahn-ı Seman medreselerinde 50 akçe ücretli müderrisler çalışyordu.
XVI. yüzyılda Süleymaniye medreseleriyle bu tasnif değişip genişledi. 16. yüzyılında Süleymaniye'nin inşası sırasıyla şu hiyerarşik düzeni oluşturdu: Dar'ulhadis-i Süleymaniye, Süleymaniye, Hamis-i Süleymaniye, Musile-i Süleymaniye, Hareket-i Altmıslı, İbtida-i Altmışlı, Sahn-ı Seman, Musile-i Sahn, Hareket-i Dahil, Ibtida-i Dahil, Hareket-i Haric, Ibtida-i Haric.
Medreselerde verilen dersler:
Kur'an
Sarf, Nahv
Mantık
Hadis
Tefsir
Adab-ı bahis
Vaaz
Belagat
Kelam
Hikmet
Fıkıh-İslam Hukuku
Faraiz-Miras hukuku
Akaid-İnanç esasları
Usül-ü fıkıh
İlm-i heyet-Astronomi ve astroloji
İlm-i hesap
Medreselerde ağırlıklı olarak Kuran, kıyas, icma, fıkıh, kelam gibi dini dersler okutulurken, Nizamiye medreselerinde hem pozitif bilimler hem de dini bilimler birlikte okutulmuştur.
Bu eğitim sisteminde batinilik ve şiilik arasında fikri mücadele amaçlanmıştır.
Anadolu'da bulunan medrese yapıları kubbeli ve eyvanlı olmak üzere iki tip gelişim göstermiştir.
Bu süreç içinde sürekli bir yenilik ve gelişim arayışı izlenebilmektedir.
Vikipedi..
