Şaire Leyla el-Ahyeliyye...
Leyla bint Abdillah ''Huzeyfe'' b. Rehhal'e b. Şeddad b. Ka'b el-Ahyeliyye el-Amiriyye, Meşhur aşk hikayelerinden birinin kahramanı olan, mersiyeleriyle tanınmış Arap şairesidir.
Amir b. Sa'saa kabilesinin kolu olan Beni Ukayl'e mensuptur.
Dedelerinden Ka'b'ın lakabı olan Ahyel'den ''şahin'' dolayı Ahyeliyye nisbesiyle anılır.
Kendisini platonik ''uzri'' bir aşkla seven amcasının oğlu şair Tevbe b. Humeyyir el-Hafaci beraber büyüdüğü Leyla'yı babasından ister.
Babası buna rıza göstermeyerek onu Edla' oğullarından Sevvar b. Avfa el-Kuşeyri ile evlendirir.
Leyla'nın Tevbe ile ilişkisinin devam etmesi üzerine kocası Sevvar, yörenin valisinden Tevbe'yi öldürmek için izin alır.
Leyla'nın yardımıyla kendisine kurulan ölüm tuzaklarından kurtulan Tevbe bir baskın sırasında
Avf b. Ukayl oğulları tarafından öldürülür.
694 veya 699.
Leyla, onun ardından dokunaklı mersiyeler söyler ve ona olan aşkı ölünceye kadar devam eder.
Emevi halifelerinden Muaviye b. Ebu Süfyan ile Abdülmelik b. Mervan'ı ve Irak Valisi Haccac'ı sık sık ziyaret edip, onların ikramına mazhar olan Leyla, hayatının son yıllarında anne tarafından akrabası ve Horasan valisi olan Kuteybe b. Müslim'in yanına gitmek ister.
Leyla'nın bu isteğini kabul eden Haccac, onu bir posta kervanıyla Horasan'a gönderir.
Leyla'nın Horasan'dan dönerken Save'de veya Rey'de öldüğü ve oraya defnedildiği, bir başka rivayete göre ise, ziyaret ettiği Tevbe'nin kabri başında ve devesinin üstünde onun bir şiirini yüksek sesle okurken ansızın beliriveren bir baykuşun ürküttüğü devesinden düşüp öldüğü ve Tevbe'nin kabri yanına gömüldüğü,
(Ebü'l-Ferec el-İsfahani) kaydedilmektedir.
Leyla, muhtemelen, Kuteybe'nin Horasan valiliğine getirildiği 705 ile Haccâc'ın öldüğü 713 yılları arasında vefat etmiştir.
İslami dönemdeki kadın şairler arasında Hansa'dan sonra ikinci sırada yer alan Leyla'nın zamanımıza ulaşan şiirlerinin dörtte birini Tevbe hakkındaki mersiyeleri oluşturur.
Bunlar İslami motifler içermeyen, Cahiliye mersiye geleneği çerçevesinde Tevbe'nin cengaverliği,
iyilik severliği ve vefakarlığı gibi meziyetlerinden söz eden şiirlerdir.
Hz. Osman'ın öldürülmesi üzerine söylediği bir mersiyesiyle Halife Abdülmelik b. Mervan ve Vali Haccac için methiyeleri, Nabiga el-Ca'di ile atıştığı yergi şiirleri yanında fahr ve hamase temalarında bazı beyit ve kıtaları da vardır.
V. XI. yüzyılda Endülüs'te bile tanındığı kaydedilen divanı zamanımıza ulaşmamıştır.
Zübeyr b. Bekkar'ın Ahbaru Tevbe ve Leyla'sı da kayıptır.
Leyla'nın günümüze ulaşan şiirleri kaynaklardan derlenerek, Divanü'ş-şa'irati's-selas;
el-Hırnık uhti Tarafe ve Amre binti'l-Hansa ve Leyla el-Ahyeliyye. (Beyrut 1897),
Divanü'l-bakıyeteyn; el-Hansa ve Leyla el-Ahyeliyye ve Divanü Leyla el-Ahyeliyye adıyla neşredilmiştir.
A. Wormhoudt son derlemede yer alan şiirleri İngilizce'ye çevirerek yayımlamıştır.
Kaynak: İslam Ansiklopedisi.
