Hayali....

Hayalii Türk Divan edebiyatı şairinin mahlası. 

Asıl Adı; Mehmet'tir. 

''Bekar Memi'' diye anılmıştır. 

Eserleri zengin bir hayal gücüyle yazılmış, ince ve duyarlı bir üsluba sahiptir.

Selanik'in kuzeydoğusu'ndaki Vardar Yenice'de dünyaya geldiği bilinen Hayali'nin doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber, 1494-1495 yılları civarında doğduğu tahmin edilmektedir. 

Biyografi yazarı Aşık Çelebi'nin anlatısından anlaşıldığı kadarıyla, Mehmed, Sadi'nin Bostan ve Gülistan eserlerini okuyarak genç yaşlarında şiirle ilgilenmeye başlamıştır.

Seyyah bir sufi derviş olan Baba Ali Mest-i Acem müritleri ile Yenice-i Vardar'a geldiğinde,  

Mehmed topluluğa katıldı ve onlarla beraber İstanbul'a gitti. 

Yolculuk boyunca Sufi düşünce ve uygulamaların yanı sıra, şiir konusunda da Baba Ali'den eğitim aldı.

İstanbul'da bir kadı olan Sarı Gürz Nureddin Efendi genç Mehmed'in bu toplulukla beraber olmasını hoş karşılamadı ve onu himayesine aldı. 

Mehmed, Sarı Gürz'ün korumasıyla öğrenim gördü; şiir bilgisini ve becerisini ilerleterek Hayali mahlası ile eserler vermeye başladı.

On dört yaşında şöhrete kavuşan Hayali,  

Defterdar İskender Çelebi'nin dikkatini çekti.

Daha sonra Pargalı İbrahim Paşa'ya takdim edildi 

ve Kanuni Sultan Süleyman'ın nedimleri arasına girdi.

Sultanın en önemli şairlerinden biri haline gelen Hayali, seferlerde orduya eşlik etti. 

Bu süreçte 1522 Rodos kuşatmasına ve 1534'teki Bağdat fethine katıldığı düşünülür. 

Bağdat'ın fethi esnasında Hayali'nin büyük şair 

Fuzuli ile tanışmış olduğu söylentileri de mevcuttur.

Şiir kabiliyeti yüzünden kendisine; 

Melik-üş-şuara ''Şairlerin Sultanı'',  

Diyar-ı Rum'un Sultan-ı Şuarası 

''Rum Topraklarının Şairlerinin Sultanı'' ve Hayali-i meşhur 

''Meşhur Hayali'' gibi unvanlar verilmiştir. 

Sadrazam İbrahim Paşa ve padişah Kanuni Sultan Süleyman'ın gözündeki konumu kendisine pek çok düşman da kazandırmıştır ve sık sık hiciv ve alaylara maruz kalmıştır.

Şairin talihi, iki büyük hamisi İskender Çelebi ve Pargalı İbrahim Paşa'nın idam edilmesinden sonra döndü. 

1536'da sadrazamlığa getirilen Rüstem Paşa edebiyata önem vermiyordu. 

İstanbul yaşamı güçleşen şair, kendisini emniyette hissetmediği çin padişahtan kendisini bir Sancakbeyi olarak görevlendirilmeyi talep etti.

Edirne Sancakbeyliğine atanan Hayali böylece adının sonuna Bey ünvanı da almıştır.

Divan edebiyatının bu önemli ismi, 1557 yılında Edirne'de vefat etmiştir. 

Mezarı Edirnede Uzunkaldırım Caddesi üzerinde İki Lüleli Çeşme ''Şair Hayali Çeşmesi'nin'' yanındadır.

Uzun zaman bekar olarak yaşayan Hayali'nin evlendiği ve iki çocuk sahibi olduğu bilinir. 

Oğlu Ömer Bey de şair olup Halep defterdarlığı yağmıştır.

Hayali, divan edebiyatının olgunluk dönemi 

''16. yy-18. yy'' şairlerindendir. 

Kuşkusuz Baki'ye kadar ki dönemin en önemli ve ünlü ismi Hayali'dir. 

Hayali sade yaşayışını yazımına da aktarmış,  

ruhani anlamda zengin ama somutsal olarak sade bir dil ile yazmıştır. 

Ona lakabını da veren şiirlerindeki en önemli özellik hayali, deruni imgeler ve eserlerinden yansıyan zengin hayal gücüdür. 

Hayali'nin bu kadar ünlü olmasının en önemli nedenlerinden biri de yeteneğinin yanında sade yaşayışı, mala ve şöhrete önem vermeyişidir.

Hayali Bey'in yakın arkadaşı Aşık Çelebi,  

onun yakışıklı olmakla birlikte giyim, kuşama ve dünya malına önem vermeyen biri olduğunu belirtir. Gelibolulu Ali ise, eli sıkılığından bahsederek, öldükten sonra çocuklarına büyük bir miras bıraktığını nakleder. 

Gelibolulu Ali Bey'in, Hayali Bey'i anlatırken "eli sıkı" demesini, Hayali Bey'in yaşarken parasının çok olduğunu ancak onun dünya malına tamah etmediğini gösterir.

Kaynaklarda şairin, Ömer ve İbrahim adında iki oğlunun olduğu ve karısının erken vefat ettiği zikredilir.

Eseri

Hayali Bey'in Divanı'ndan başka eseri bilinmemektedir. 

Hayali Bey Divanı, kasideler, musammatlar,  

gazeller ve mukattaat bölümlerinden meydana gelmiştir. 

668 gazel, 25 kaside, 15 musammat ve 33 mukatta bulunmaktadır.

Şiirlerinden Örnek:

***

''İstiyorsan almağı hikmet kitabından sebak

Hame-i kudret ne yazmış safha-i ruhsara bak

Cihan-ara cihan içindedür arayıbilmezler

O mahiler ki derya içredür deryayı bilmezler''

Vikipedi...