Süleyman b. Surad...
Ebü'l-Mutarrif Süleyman b. Surad b. el-Cevn el-Huzai Doksan üç yaşında vefat ettiği dikkate alındığında miladi 592 yılı civarında doğduğu söylenebilir.
Huzaa kabilesinin Yemen'den sonra ikinci vatanı olan Merrüzzahran'da dünyaya geldi.
Adı, Yesar iken müslüman olunca Hz.Peygamber adını Süleyman olarak değiştirdi.
Resul-i Ekrem'in yaşadığı dönemde hayatı hakkında yeterli bilgi bulunmamakta, Medine'ye hicret edenler arasında yer aldığı sanılmaktadır.
Kufe şehri kurulunca, oraya yerleştiği,
Hz. Ali taraftarı olduğu halde Cemel Vak'ası'na katılmadığı, bu sebeple Hz. Ali'nin ona sitem ettiği bilinmektedir.
Süleyman, Sıffin Savaşı'nda Hz.Ali'nin sağ kanat piyadelerine kumandanlık etti.
Bu savaşta Muaviye b. Ebu Süfyan ordusunun önemli savaşçılarından Havşeb b. Tahye Zuzuleym'i öldürdü ve yüzündeki kılıç yarasıyla Hz. Ali'nin huzuruna geldiğinde halife ona, ''Mü'minlerden Allah'a verdiği söze sadık kalan adamlar da vardır'' me'alindeki ayeti okuyarak, (el-Ahzab; 33/23) iltifat etti.
Hz. Ali'nin şehid edilmesinden sonra oğlu Hz. Hasan'a biat etti.
Onun hilafeti Muaviye b. Ebu Süfyan'a devretmesinin ardından Muaviye'ye biat etmediği gibi hilafetten feragat kararından vazgeçmesi için Hz. Hasan'ın yanına giden heyete sözcülük etti. Hasan'a Muaviye'den yeterli güvenceyi almadığını, ondan sonra hilafetin kendisine geçeceğini kararlaştırması gerekirken bunu yapmadığını söyledi; pek çok taraftarı bulunduğunu hatırlatarak Muaviye'yi hilafetten azledip mücadeleyi yeniden başlatmasını teklif etti.
Fakat beklediği cevabı alamadı.
Hz. Hasan'ın ölümü üzerine arkadaşlarıyla birlikte
Hz. Hüseyin'e bir taziye mektubu yazarak kendisine bağlılığını bildirdi.
Muaviye de Kufe Valisi Mugi-re b. Şu'be'ye vakit namazlarını birlikte kılmak suretiyle Süleyman'ı
diğer muhalif Kufeliler'le birlikte göz altında tutmasını emretti.
Yezid b. Muaviye hilafete geçince Süleyman ona biat etmeyip Hüseyin'e mektup yazdı ve onu Kufe'ye hilafet mücadelesine davet etti.
Hz. Hüseyin'in çeşitli topluluklardan gelen bu tür davetlerin mahiyetini öğrenmek üzere Kufe'ye gönderdiği Müslim b. Aki-l'in Süleyman'ın evinde kaldığı rivayet edilmektedir.
Bu sırada Kufeliler'den 12.000 veya 18.000 kişi Hz. Hüseyin'e biat etmekle birlikte yönetimin onlara uyguladığı şiddetli baskı yüzünden önemli bir kısmı Yezid'e istemeyerek biat etti.
Süleyman ve arkadaşları, Kufe'ye gelmekte olan Hüseyin'in yanına gitmeyip onun şehid edilmesine seyirci kaldılar.
Süleyman b. Surad, Hz. Hüseyin'e yardım etmedikleri için vicdan azabı duyan ve bu günahlarından tövbe ettikleri için Tevvabin diye anılan Kufeliler'in başına geçti.
Hüseyin'in intikamını almak isteyen bu topluluk Yezid'in ölümüne kadar faaliyetlerini gizli yürüttü. Süleyman'ın henüz şartların oluşmadığını söylemesine rağmen Kufeliler onu dinlemeyip
Kufe'de yönetimi ele geçirdiler ve bu durumu Abdullah b. Zübeyr'e bildirdiler.
Abdullah da kendi adamlarını yönetime tayin etti.
O günlerde Muhammed b. Hanefiyye'nin imametine davet için Kufe'de bulunan Muhtar es-Sekafi, Süleyman b. Surad'ın bu tür mücadelelerin yöntemini bilmediğini ileri sürerek,
onun taraftarlarından bir kısmını kendi yanına çektiyse de Kufe valisi Muhtar'ı yakalatıp Tevvabin hareketinin sonuna kadar onu hapsetti.
Süleyman b. Surad ihtilalin başlatılacağı Nuhayle'ye gitti ''Rebiülahir 65-Kasım 684''.
Yeteri kadar adam toplanmamasına rağmen taraftarlarının ısrarıyla ayaklanmayı başlattı;
ancak Ubeydullah b. Ziyad kumandasındaki Emevi kuvvetleriyle yapılan Aynülverde Savaşı'nda büyük bir yenilgiye uğradı.
Süleyman'ın başı kesilerek Halife Abdülmelik b. Mervan'a gönderildi.
Süleyman b. Surad, Resul-i Ekrem'den başka
Hz. Ali, Übey b. Kab, Hz. Hasan ve Cübeyr b. Mutim'den hadis rivayet etmiş, rivayet ettiği sekiz hadis, çeşitli hadis mecmualarında yer almıştır. Kendisinden Ebu İshak es-Sebii, Adi b. Sabit, Abdullah b. Yesar el-Cüheni gibi tabiiler rivayette bulunmuştur.
Kaynak; İslam Ansiklopedisi...
