Şeyhülislam Yahya efendi kimdir?
Onyedinci yüzyılın büyük gazel şairi olan Şeyhülislâm Yahya Efendi 1561 yılında İstanbulda doğmuştur. Babası Ankaralı Şeyhülislâm Bayramzâde Zekeriyya Efendidir. 27 yaşında iken ilmiyyeye intisap etmiş, çeşitli medreselerde öğretmenlik yapmıştır. Daha sonra Şam, Mısır, Bursa, Edirne, İstanbul kadısı, Rumeli kazaskeri olmuştur. Bundan sonra şeyhülislâmlığa getirilmiş, iki defa azledilmesine rağmen üçüncü defa aynı makama tayin edilmiş ve 83 yaşında ölünceye kadar aynı makamda kalmıştır.
Şeyhülislâm Yahya Efendi, devrinin edebiyatta, ilimde, siyasette hep en ön sırada yeralmıştır. Haksever, nükteci, günün şartlarına uymasını bilen, rahat mizaçlı bir sohbet adamı, ama aynı zamanda büyük bir âlim olduğunu tarihçi Naima önemle belirtir.
Şeyhülislâm Yahya Efendinin en önemli eseri Divanıdır. Ayrıca 77 beyitten ibaret Mesnevisi de vardır.
Gazel
Hemîşe merdüm-i çeşmim izâr-i yâre bakar,
Gözüm o pencereden sahn-i lâlezâra bakar.
Zaman gelür yine zerrîn kadeh alur eline,
Çemende nergis-i şehlâ hemân bahara bakar.
Nesim-i lûtfunadır intizârı ffülk-i dilin
Çok oldu sahil-i mihnette rûzigâra bakar.
Seni gelür işidip bağa yâsemen cânâ
Çıkup o şevk ile dîvâra rehgüzâra bakar.
Ne itibâr bu evzâa merd olan Yahya
Ne zillete nazar eyler ne itibâra bakar.
Açıklama:
Gözbebeğim daima yarin yanağına bakar,
Gözüm o pencereden lâle bahçesine bakar.
Zaman gelir yine altın kadeh alır eline,
Belli ki bir cefakâr, taş kalbli yâre vurulmuştur.
Gönül sandalı senin lûtfunun meltemini bekliyor
Mihnet sahilinde çoktandır rüzgâra bakar
Ey can, yasemen senin bağa geleceğini işitince
O şevk ile duvara çıkıp yola bakar
Ey Yahya, merd olan bu hallere itibar eder mi?
Ne zillete, ne itibara bakar.
Gazel:
Sun sâgarı sâkî bana mestane desinler,
Uslanmadı gitti gör o divane desinler.
Peymanesini her kişi toldurmada bunda,
Simden gerü bu mescide meyhane desinler.
Dil hanesini yık, koma taş üstüne taşın.
Sen yap anı eller ana virane desinler,
Gönlünde senin gayr ü siva sureti neyler
Lâyık mı bu kim Kabeye büthane desinler
Yahyanın olup sözleri hep sırr-ı muhabbet,
Yârân işidip söyleme yâbâna desinler.
Açıklama:
Sakî, içki kadehini sun bana sarhoş desinler
Uslanmadı gitti, gör o divane desinler.
Bardağını her kişi doldurmada burada
Bundan sonra bu mescide meyhane desinler
Gönül evini yık, taş üstünde taş koma,
Sen yap onu, eller ona virane desinler.
Senin gönlünde ondan başkasının sureti ne arar?
Lâyık mı bu Kabeye puthane desinler!
Yahyanın sözleri hep muhabbet sırrına dairdir
Dostlar işitip yabana söyleme desinler.
