MEŞİHAT ARŞİVİ...

Osmanlı döneminde halkın dinî mes'elelerinin halli için Şeyhül-islâmlık mües-se-sesi vardı.Bu mües-ses-eye Şeyhül-islâm Dairesi, Meşihat-ı İslâmiye, Bâb-ı Meşihat, fetvalara baktığı için de; ''Fetvahane deniyordu.'' Şeyhül-islâmlar ilk dönemlerde oturdukları veya geçici olarak kiraladıkları konaklarda vazife yapmışlardır. Ağa Kapısı olarak bilinen yer, eskiden çeşitli köşkleri, daire ve odaları ihtiva eden hünkar köşkü gibi bir yer iken, geçirdiği birkaç yangın ile büyük değişikliklere uğramıştır. ''Asakir'i Mansure'nin kurulmasıyla Yeniçeri Ocağı'nın 1826'da lağvedilmesinden sonra, Sadrazam Selim Mehmed Paşa'nın padişaha arzı ile bu mekan II.Mahmud tarafından yeniçeriliğin bütün izlerinin silinip unutulması gayesiyle fetvahane ve dinî eğitim yeri olarak, kullanılmak üzere Şeyhül-islâmlığa tahsis edilmiştir.''

Şeyhül-islâmlık makamı

22 Ekim 1827 tarihinde buraya taşınmış, bu mües-se-senin lağvına kadar burada hizmet verilmiştir.

1924 yılında Şeyhül-islâmlığın lağvedilmesi üzerine İstanbul Müftülüğü'ne tahsis edilmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında bu binaların önemli bölümlerine ''İstanbul Kız Lisesi yerleştirilmiş, '' 1926 yılında çıkan yangın sırasında lisenin işgal ettiği bu bölümlerin tamamı yanarak yok olmuştur. Şimdi bu yerlerin bir kısmında; ''İ. Ü. Botanik Enstitüsü binası yer almaktadır.'' Halihazırdaki Müftülük binası, Şeyhül-islâm Dairesi'nin ''fetvahane'' bölümü olup, ahşap bina yerine aslına uygun olarak 1985 yılında yapılmıştır. Osmanlı Devleti'nde toplam;

''124 Şeyhül-islâm vazife yapmıştır.''1826'dan itibaren Osmanlı Devleti'nin yıkılışı ve Şer'iye ve Evkaf Vekaleti'nin

3 Mart 1340 ''1924'a'' kadar Şeyhül-islâmlik makamınca, Şeyhül-islamlar tarafından verilen fetvalar ile bu mües-se-senin tuttuğu bütün defter kayıtları, gelen ve giden evrak ve bu mües-sesede çalışan memurların şahıs dosyaları muhafaza edilmiştir.1926 yılında çıkan yangından zarar görmeyen arşiv malzemeleri ile kitaplar günümüze kadar intikal etmiştir. Şeyhül-islâmlık makamının bu arşivlik malzemesi bugün İstanbul Müftülüğü cümle kapı girişinin solunda yer alan iki katlı binanın girişindeki ''MEŞİHAT'' Arşiv'inde muhafaza edilmektedir.Binanın ikinci katı Müftülük Kütüphanesi olarak, faaliyetini sürdürmekte.Bu Kütüphanedeki 3.961 adet kitap, 1985-1998 yılları arasında kayt altına alınmıştır. ''İlk 456 kitap el yazma olup, Osmanlı'dan devreden bu kitapların ekseriyeti fıkıh ana kaynakları ile fetvâ kitaplarıdır.''

ŞER'İ SİCİLLER ARŞİVİ:

II.Abdulhamid Han hazretleri, kendine mahsus, ''Yıldız Marangozhanesin'de kendi eliyle yaptığı, kapakları sürgülü, parmaklıkların iç kısmı telli, dolap üstlerindeki taçlarda kendine ait tuğraların bulunduğu orijinal gül ağacından yapılma dolaplar içinde kadı sicilleri muhafaza edilmektedir.'' Meşihat Arşivi'nde muhtelif cins ve ebadda 4.730 defter, 165 klasör içinde tarih ve kayıt sırasına göre 60.069 adet giden evrak, 699 klasör içinde kayıt sırasına göre muhtelif gelen evrak, kadı, müftü, nüvvab, müderris gibi ulemaya ve Meşihat-ı İslamiye İdaresi'nde vazife yapan katip ve memurlara ait 6.386 adet şahis dosyalari ile Ulema Sicil Defterleri de bulunmaktadır.

SEYYİDLER VE ŞERİFLER:

Hz.Peygamber soyundan gelen seyyid ve şeriflerin kayıtlarını ihtiva eden ''Nakibü'l-Eşraf Defterleri'', kadıların tayinlerinin takibi için tutulan Tarik ve Ruznamçe Defterleri, çeşitli medreselere ait Defterler bulunmaktadır.

CUMHURİYET DÖNEMİ:

Şeyhül-islâmlık lağvedildiğinde yeri İstanbul Müftülüğü'ne devredilmiş, bu mekanin devri sırasında önceki dönemlere ait birçok defter, evrak, kitap, eşya da devredilmiş ve uzun yıllar bu arşiv malzemeleri kendi haline terkedilmiştir.Osmanlı'nın son dönemlerinden devredilen defterlerin kayıtlarına Müftülük döneminde de devam edildiğinden, Meşihat Arşivi ile Müftülük Arşivi birbiri ile iç içedir. Cumhuriyet Dönemi Defter Kayıtları, olarak katalogda yeralmıştır. Müftülük Arşivi, 1924-1997 yılları arasında, miadı dolan 75 yıllık dosya ve defterlerden müteşekkil olup, henüz bir arşiv uzmanının elinden geçerek tasnif edilmediginden kaba tasnif halinde bekletilmişti.Bilahare bu kültürün farkına varan yetkililerimiz, teknikten yararlanarak, bundan sonra bu kıymetli eserlerin hasar görmeyecek şekilde kayt ve koruma altına almayı başarmışlardır.

Kaynak:Dr.İ.Kurt.