Çelebi Halife, Cemaleddin Aksarayi

Halveti yolunun büyüklerinden.

Osmanlı evliya ve alimlerindendir.

Halveti yolunun, Şa'baniye kolunun Cemaliye şubesinin kurucusudur.

Meşhur Cemaleddin Aksarayi'nin torunlarındandır.

Amasya'da doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir.

Çelebi Halife, Aksaray'da doğmuş ve tahsilini Aksaray, Konya ve İstanbul'da tamamlamıştır. Önceleri Tokat'a giderek Şeyh Tahiroğlu adında bir şeyhin manevi terbiyesi altına girerse de şeyhin vefatıyla birlikte, Seyyid Yahya Şirvani'den istifade etmek için Şirvan'a doğru yola çıkar.

Yolda uğradığı Erzincan'da Pir Muhammed Erzincani ile görüşür.

Oradan Şirvan'a doğru yola koyulur. Ancak iki gün sonra, yolda Yahya Şirvani'nin vefat haberini duyar. Bu haber üzerine tekrar Erzincan'daki Pir Muhammed Erzincani'nin yanına dönerek, orada sülukunu tamamlar ve Şeyhi tarafından Anadolu'ya irşatla vazifelendirilir.

O sırada, Fatih Sultan Mehmed Han'ın oğlu Bayezid, Amasya valisi idi.

Her şehzade gibi Bayezid Çelebi de babasından sonra padişah olmak, kendisine verilen onca emeğin karşılığını vermek istediğinden, Çelebi Halife'ye haber gönderip dua istedi.

Çelebi Halife, Şehzade Bayezid'e gönderdiği haberde; ''Otuz üç gün sonra büyük bir hadise olacak ve kırk gün sonra da sultan olacaksın" buyurdu. Hakikaten de öyle oldu.

Bayezid sultan olunca, Çelebi Halife'yi İstanbul'a davet etti ve hizmetine Koca Mustafa Paşa dergahını verdi.

Çelebi Halife, Halveti Tarikatı'nın Osmanlı Ülkesindeki en önemli şeyhi durumundadır.

Aynı şekilde o dönemde İslam aleminin kültür merkezi haline gelen İstanbul; Halveti tarikatının yayılması için en uygun ortamıydı.

Padişahla birlikte Amasya'dan gelen Koca Mustafa Paşa, sadrazamlığa yükseldi.

Aynı zamanda Çelebi Halife'ye bağlı bulunan bu zat, Şeyhe külliye yapmak üzere Bizans'tan kalan Kızlar Kilisesi'ni padişahtan ister.

1486 yılında Koca Mustafa Paşa, oraya 40 hücreli büyük bir külliye, cami, imaret, mektep, medrese, hamam ve tevhidhane yaptırır.

Yapılan bu Koca Mustafa paşa Dergah'ı, İstanbul'daki İlk Halveti Tekkesidir.

Çelebi Halife, bu dergahta yaklaşık 10-11 sene Halveti Tarikatı'nı devam ettirir ve derviş yetiştirir.

Böylece Halveti usulü İstanbul'a gelmiş olur.

Şimdiki Sümbül Efendi Külliyesinin bulunduğu yerin o devirde en büyük Halveti tekkesi olduğunu görüyoruz.

Başta II.Beyazıd olmak üzere devlet büyükleri de burada Halvete girmişlerdir.

Hayrettin Tokadi, Sümbül Sinan ve emsali zatlar;

bu mübarek mekanda yetişmişlerdir.

Cemaliyye, Sümbülüyye, As-saliy-ye, Bahşiy-ye ve Şabaniy-ye Kolları buradan ayrılır.

Padişah II.Bayezid Han sık sık ziyaretine gelip dualarını alırdı.

Sultan Bayezid Han, O sıralarda İstanbul'da ortaya çıkan zelzele ve veba hastalığının yaygınlaşması üzerine; Çelebi Halife'yi kırk talebesiyle birlikte Resulullah Efendimizin huzurunda dua etmeleri için Medine-i münevvereye gönderdi.

Çelebi Halife İstanbul'dan çıktıktan sonra yapılan duaların kabul olduğu görüldü.

Ne varki;1493 tarihinde Hicaz'da Mekke-i Mükerreme yolunda vefat etti. Vasiyeti üzerine Tebük korusunda hacıların yol güzergahı olan bir yerde defnedildi.

Sünbül Sinan Efendi, hocasının vefatında vasiyeti üzerine yerine geçti ve kızı Safiye Hatun ile evlendi.

Sünbül Efendi de İstanbul'un meşhur evliyasından Merkez Efendi'yi yetiştirdi.

Çelebi Halife Cemaleddin Muhammed Efendi, yetiştirdiği pek çok talebe yanında, birçok kıymetli eser de yazdı.

Eserlerinden başlıcaları şunlardır:

Tefsir-i Sure-i Fatiha, Şerhu Erba'ine hadisen kudsiyyen, Şerhu Hadis-i erba'in-i Nevevi,

Zübdet-ül-esrar, Cevahir-ül-kulub, Risale-i etvar, Risale-i sad kelime-i Sıddik-i ekber,

Risale-i fakriyye.

Şekayık-ı Nu'maniyye tercümesi..

Osmanlı Müellifleri.

Esma-ül-müellifin.

Tam İlmihal Seadet-i Ebediyye.

Rehber Ansiklopedisi.