Balkanlar'daki mahzun Osmanlı camileri...
ROMANYA Köstence; Hünkar Camii,
Hırşova; Sultan Mahmut Camii,
İshakça; Mahmut Yazıcı Camii
Osmanlı, Balkanlar ve Orta Avrupa'da 13 binden fazla eser inşa etti.
Ancak bugün bunların birçoğu mevcut değil. Mevcut olanların bir kısmı da harabe halinde. Anadolu Türkleri, Rumeli'ye ilk defa 1261'de Türkiye Selçuklu Sultanı İkinci Gıyaseddin Keykavus'la beraber geçerek, Dobruca'ya yerleşmişlerdi. Osmanlılar, Rumeli'ye ilk defa 1322'de,
Bizans'taki iç savaş sırasında geçtiler.
Sistemli olarak Rumeli'ye yerleşme ise,
1353'ten sonra başladı.
BALKAN FATİHLERİ:
Orhan Gazi'nin oğlu Süleyman Paşa,
1354'te Gelibolu ve çevresini fethetti.
1357'de, Süleyman Paşa'nın ölümünden sonra kardeşi Birinci Murad, Balkan fatihliğine soyundu. 1360'larda Edirne'nin fethi Osmanlılar'ın Avrupa'da kati şekilde yerleştiğini gösteren bir hadiseydi.
Bu fetih, Anadolu Türk tarihi için olduğu kadar, Balkanlar ve Avrupa için de bir dönüm noktası oldu.
II. Murad döneminde inşasına başlanılıp,
Fatih tarafından bitirildiği çok açıktı.
Muslümanlar'ın uzun mücadelesi sonunda kitabe eski yerine konuldu.
Üsküp'te Osmanlı Mimari Eserleri isimli kitapta, şehirdeki mevcut, harabe ve bugün mevcut olmayan cami, türbe, tekke, çarşı, bedesten,
han, kervansaray, hamam, çeşme, suyolu,
köprü, konak, hükümet binaları, mektepler ve Üsküp Kalesi yeni, eski fotoğraflar ve planlarla anlatılıyor.
RUMELİ'DE OSMANLI MİRASI:
Süleyman Paşa zamanında Rumeli'de tutunabilmek için başlatılan şuurlu iskan siyaseti, ondan sonra da devam ettirildi.
Osmanlılar, aşiretleri özellikle köprü ve geçitlere yerleştirdiler.
Fethedilen yerlerin imar ve iskanı için vakıflar kurularak, ıssız yerler şenlendirildi.
Yeni fethedilen bölgelerde boşalan yerler Türkmenler'le dolduruldu.
İki taraflı yapılan sürgünlerde değişik milletlerden ve kültürlerden insanların birbirine kaynaşması ve dolayısıyla merkezi idareyi kuvvetlendirecek mahiyette homojen bir cemiyet meydana getirmek gayesi takip edilmişti.
Göçmen Türkler genellikle yeni köyler kurmuşlar, şehir ve kasabalarda da ayrı mahalleler teşkil ettiler.
Türkler'in Rumeli'ye geçişiyle, bu bölgelerdeki iktisadi hayatta büyük bir canlanma oldu.
Yapılan camiler, medreseler, hanlar, köprüler vs ile Rumeli'ye Türk damgası vuruldu.
MAHZUN CAMİLER:
1683'te İkinci Viyana kuşatmasından sonra Osmanlı'nın toprak kaybetmeye başlamasıyla birlikte Rumeli'nin yapısı değişmeye başlandı.
İlk olarak Macaristan'daki Osmanlı eserleri yok edildi.
Daha sonra Yunanistan'ın kurulmasıyla birlikte Mora'daki Osmanlı eserlerini başına aynı şeyler geldi. Osmanlı yavaş yavaş küçüldü.
93 Harbi'nin ve Balkan Savaşı'nın kaybedilmesinden sonra Rumeli'de Osmanlı hakimiyeti sona erdi.
Bu süreçte birçok Osmanlı eseri tahrip edildi. Rumeli'de 13 binden fazla Osmanlı eseri inşa edilmişti.
Sırf Bulgaristan'da 3339 Osmanlı eseri vardı.
Yunanlılar, Bulgarlar, Sırplar ve diğer milletler
19. yüzyılın sonlarında özerklik kazandık'tan itibaren Avrupalılar ve Ruslar'ın da kışkırtmalarıyla bilinçli olarak Osmanlı eserlerinin önemli bir kısmını yok ettiler.
1478'de Arnavutluk'ta Akçahisar'ın fethinden sonra Fatih Sultan Mehmed'in inşa ettirdiği camiinden sadece temelleri ve minaresinin kaide kısmı kalmış. Aynı şekilde Türk evleriyle muhteşem bir şehir olan Berat'ta Kırmızı Cami yok olmak üzere.
Ahmet Kuş, Feyzi Şimşek ve İbrahim Dıvarcı'nın hazırladığı Rumeli'de Osmanlı mirası isimli kitaptan Makedonya'da Pirlepe Çarşı Cami, İştip Hüsamedin Paşa Cami, Manastır Koca Cami, Kumanova Koca Mehmed Bey Cami; Arnavutluk'ta ise,
İşkodra Kiraz Cami ve Elbasan Nazır Bey Cami'nin harap vaziyette olduğunu görüyoruz.
Bugün Balkanlar'da tam olarak ne kadar Osmanlı eseri kaldığını bilinmiyor.
ÜSKÜP'TE OSMANLI İZLERİ:
Büyük şairimiz Yahya Kemal'in de memleketi olan Üsküp, tam bir Osmanlı şehridir.
Hristiyanlar, Makedonya'daki Osmanlı izlerini silmek için uzun süredir mücadele ediyorlar.
Üsküp'te şehri ikiye bölen Vardar Nehri üzerindeki Osmanlı köprüsünün Roma eseri olduğunu iddia edip, köprüdeki Türk damgası kitabeyi yerinden söktüler.
Halbuki, köpünün II. Murad döneminde inşasına başlanılıp, Fatih tarafından bitirildiği çok açıktı. Muslümanlar'ın uzun mücadelesi sonunda kitabe eski yerine konuldu.
Üsküp'te Osmanlı Mimari Eserleri isimli kitapta, şehirdeki mevcut, harabe ve bugün mevcut olmayan cami, türbe, tekke, çarşı, bedesten, han, kervansaray, hamam, çeşme, suyolu, köprü, konak, hükümet binaları, mektepler ve Üsküp Kalesi yeni, eski fotoğraflar ve planlarla anlatılıyor.
Kaynak; hirvatistan-ve-romanyadaki-osmanli-eserleri.
